پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

در ذهن عمومی، «اعتیاد» هنوز هم با تصاویری کلیشه‌ای گره خورده است؛ مواد مخدر، چهره‌های آسیب‌دیده و حاشیه‌های شهر. اما واقعیت اجتماعی امروز نشان می‌دهد که اعتیاد دیگر فقط در حاشیه‌ها نفس نمی‌کشد.
فتانه محمودخانی/ شکل‌های تازه‌ای از وابستگی در دل زندگی روزمره، بی‌سروصدا و بدون برچسب، در حال گسترش است؛ اعتیادهایی که نه تنها دیده نمی‌شوند، بلکه گاه حتی عادی‌سازی هم می‌شوند.
اعتیاد پنهان به وابستگی‌هایی اطلاق می‌شود که ظاهری قانونی، مدرن یا حتی ضروری دارند؛ اما در عمل، فرد را از تعادل روانی، روابط اجتماعی و کیفیت زندگی محروم می‌کنند. اعتیاد به فضای مجازی، قمار آنلاین، مصرف خودسرانه داروهای آرام‌بخش، خرید افراطی، کار بیش از حد و حتی وابستگی بیمارگونه به اخبار، نمونه‌هایی از این آسیب‌های خاموش‌اند. این نوع اعتیادها برخلاف شکل‌های سنتی، نه تنها طرد اجتماعی به همراه ندارند، بلکه گاهی نشانه «به‌روز بودن» یا «موفقیت» تلقی می‌شوند.
یکی از دلایل گسترش اعتیادهای پنهان، فشارهای فزاینده اقتصادی و روانی در جامعه است. زمانی که اضطراب معیشت، ناامنی شغلی و آینده مبهم بر زندگی روزمره سایه می‌اندازد، افراد ناخودآگاه به پناهگاه‌هایی سریع و در دسترس پناه می‌برند؛ پناهگاه‌هایی که در ابتدا آرامش موقت می‌آفرینند اما در بلندمدت، وابستگی و فرسودگی به همراه دارند. این وابستگی‌ها به‌تدریج جای روابط واقعی، گفت‌وگو و حضور اجتماعی را می‌گیرند.
اعتیاد به فضای مجازی، یکی از فراگیرترین نمونه‌های این پدیده است. حضور مداوم در شبکه‌های اجتماعی، مقایسه بی‌وقفه زندگی خود با تصاویر بزک‌شده دیگران و غرق شدن در جریان بی‌پایان محتوا، ذهن را خسته و روان را ناآرام می‌کند. بسیاری از افراد، بدون آنکه متوجه باشند، ساعات طولانی از زندگی خود را در فضایی سپری می‌کنند که نه به رشد فردی می‌انجامد و نه به آرامش پایدار.
قمار آنلاین و شرط‌بندی‌های مجازی نیز از دیگر آسیب‌های نوظهورند که اغلب پشت ظاهر سرگرمی پنهان می‌شوند. دسترسی آسان، نبود نظارت مؤثر و تبلیغات فریبنده، این نوع وابستگی را به خطری جدی برای خانواده‌ها تبدیل کرده است. پیامدهای مالی، فروپاشی روابط و افزایش تنش‌های خانوادگی، تنها بخشی از نتایج این اعتیاد خاموش است.
نکته نگران‌کننده آنجاست که اعتیادهای پنهان، کمتر مورد توجه سیاست‌گذاران و نهادهای اجتماعی قرار می‌گیرند. نبود آمار شفاف، فقدان گفت‌وگوی عمومی و کم‌توجهی رسانه‌ای، باعث شده این آسیب‌ها در سایه باقی بمانند. در حالی که تأثیر آن‌ها بر سلامت روان جامعه، کاهش سرمایه اجتماعی و تضعیف بنیان خانواده، انکارناپذیر است.
رسانه‌ها در این میان نقشی کلیدی دارند. آگاهی‌بخشی، شکستن تابوها و پرداختن مسئولانه به آسیب‌های نوظهور، می‌تواند نخستین گام در مسیر پیشگیری باشد. همان‌گونه که جامعه در گذشته با شناخت اعتیادهای سنتی توانست گام‌هایی برای کنترل آن بردارد، امروز نیز نیازمند شناخت دقیق و بی‌پرده اعتیادهای جدید است.
اعتیاد پنهان، اگرچه بی‌صداست، اما آثارش عمیق و ماندگار است. نادیده گرفتن این آسیب‌های نوظهور، به معنای انباشته شدن بحرانی است که دیر یا زود خود را نشان خواهد داد. بازگشت به تعادل، گفت‌وگو، تقویت سلامت روان و توجه جدی نهادهای مسئول، تنها راه جلوگیری از گسترش اعتیادهایی است که دیگر چهره مشخصی ندارند، اما زندگی بسیاری را آرام‌آرام در اختیار می‌گیرند.