کرج ایستگاه اول مهاجرپذیری
سپیدار‌آنلاین: گروه گزارش
سال‌هاست که به دلایل مختلف جزو رتبه‌های اول مهاجرپذیری در کشور بوده که تبعات زیادی را برای این استان به همراه داشته است.
سی و یکمین استان کشور که در تاریخ ۷ تیر ۱۳۹۸ با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی به‌طور رسمی شکل گرفت البرز نام دارد و شهر کرج به عنوان مرکز این استان در نظر گرفته شد. شهر کرج در ۵۲ کیلومتری پایتخت با جمعیتی بیش از یک‌میلیون نفر قرار دارد که چهارمین شهر پرجمعیت ایران پس از شهرهای تهران، مشهد و اصفهان محسوب می‌شود.نام این استان از رشته‌کوه البرز گرفته شده که بخش مهم آن از شمال این استان می‌گذرد و باعث شده تا البرز آب و هوای معتدل و خوبی را تجربه کند.به مرور زمان و با افزایش جمعیت و انباشت صنایع در اطراف تهران، کرج کلان‌شهری که تا پیش از دهه ۴۰ شمسی به‌عنوان اقامتگاه سلاطین و منطقه ییلاقی پایتخت‌نشینان شناخته می‌شد، به یک‌باره تغییر ماهیت داد و گسترش آن فزونی گرفت، گسترشی که با پذیرش مهاجران آغاز و با تبدیل‌شدن به استراحتگاه کارمندان و شاغلان پایتخت ادامه یافت؛ همچنین به دلیل آب و هوای خوب مقصد استان‌های گرمسیر و بداقلیم کشور شد تا نامش به ایران کوچک و استان ۷۲ ملت شهرت پیدا کند.
زندان‌های البرز عامل افزایش مهاجرت
وجود چهار زندان قزل‌حصار به‌عنوان بزرگ‌ترین زندان خاورمیانه، زندان کچویی فردیس، زندان رجایی‌شهر و ندامتگاه مرکزی کرج در دهه‌های گذشته تعداد زیادی از خانواده‌های زندانیان را مجبور به انتقال از شهرهای دیگر و سکونت در این شهر کرده و به علت شرایط مالی نامناسب، بیشتر آنها را که توان سکونت در شهرها را نداشتند، ناگزیر به زندگی در حاشیه شهر و سکونتگاه‌های غیرمجاز کرده و برای امرار و معاش خود مجبور به انتخاب شغل‌های کاذب هستند.این مهاجرت‌ها باعث افزایش درصد نرخ مهاجرت البرز نسبت به جمعیت کشور شده به‌طوری که درصد مهاجرت جمعیت در کشور ۲.۷ درصد ولی در استان البرز ۷.۹ درصد برآورد شده است، به تبع این مهاجرت‌ها آسیب‌های زیادی برای این افراد و دیگر شهروندان البرز ایجاد و همچنین منجر به افزایش حاشیه‌نشینی، مشاغل کاذب، کودکان کار، اختلاف طبقاتی و فرهنگی و… شده است.
البرز، سرریز مهاجرت از سمت مناطق کمتر توسعه‌یافته کشور
جواد مردانی‌مهرآبادی، رئیس انجمن مددکاری البرز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به علت مهاجرپذیری استان البرز اظهار می‌کند: یکی از دلایل اصلی مهاجرت به این استان نزدیکی کرج به استان تهران است، ضمن اینکه وجود زندان‌های بزرگ که بخش عظیمی از زندانیان کشور را در خود جای داده بر شدت این موضوع افزوده است؛ قرار گرفتن استان بر سر راه چندین استان پرجمعیت دیگر و شرایط آب و هوایی معتدل آن باعث شده تا بسیاری از ساکنان استان‌های گرمسیر که امکان مهاجرت به تهران را ندارند، البرز را برای سکونت خود انتخاب کنند.وی بیشترین سرریز مهاجرت را از سمت مناطق کمتر توسعه‌یافته عنوان و تصریح می‌کند: مهاجرت در تمام دنیا وجود دارد و ناشی از فرآیند توسعه صنعتی، فرهنگی و اجتماعی و البته امری اجتناب‌ناپذیر است؛ مهم آن است که رشد مهاجرت با یک آهنگ مناسب و شیب قابل قبول پیش برود که در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته این امر برنامه‌ریزی و زیرساخت‌های لازم نیز پیش‌بینی شده اما متأسفانه در این استان شرایط آن فراهم نشده است.مردانی‌مهرآبادی ادامه می‌دهد: سرعت مهاجرت از نظر کمی بسیار بالاست، تا جایی که می‌توان گفت این مسئله که امکان کاهش عوارض آن با روش‌های مدیریت متعارفی قابل کنترل بود، به شکل تدریجی به بحران در سطح استان تبدیل شده است.
مدیران شهری تحت مدیریت پدیده مهاجرت قرار دارند
مردانی با بیان اینکه مهاجرت در استان البرز تحت مدیریت مدیران شهری نیست بلکه مدیران شهری خود تحت مدیریت پدیده مهاجرت قرارگرفته‌اند، ابراز می‌کند: اگر مهاجرت را به عنوان یک پدیده اجتماعی با توجه به شرایط جهانی و ملی بپذیریم، قطعاً با رویکرد پیشگیرانه امکان کنترل و مدیریت آن وجود خواهد داشت و امکان پیش‌بینی زیرساخت‌های لازم وجود دارد که لازمه آن استفاده از تمام ظرفیت‌ها و همکاری بین بخشی و استفاده از الگوهای کارآمد و هدفمند توسعه است.رئیس انجمن مددکاری اجتماعی استان البرز بیان می‌کند: آثار فرهنگی و اجتماعی ناشی از مهاجرت در استان البرز بحث بسیار عمیق و قابل تأمل است و بدون مشارکت همه بخش‌ها از جمله رسانه‌ها، نظام آموزشی و سایر نهادها و سازمان‌های درگیر، امکان‌پذیر نیست؛ در حال حاضر بخشی عمل کردن و عدم اعتقاد به هم‌افزایی آفت بزرگی است که دامن‌گیر استان شده و قطعاً از اجرای برنامه‌های یکپارچه استانی جلوگیری می‌کند.وی اضافه می‌کند: ضمن اینکه نظارت سیستم‌های امنیتی هم در این مناطق نمی‌تواند تابع یک برنامه منظم باشد، محدودیت گشت‌های محلی، ناکافی بودن ایستگاه‌های انتظامی، نامتناسب بودن امکانات کلانتری با حجم و وسعت مناطق جرم خیز مشکلی است که به راحتی قابل مشاهده است.
تأثیر مهاجرت بر ابعاد سیاسی البرز
رئیس انجمن مددکاری استان البرز با اشاره به تأثیر مهاجرت بر ابعاد سیاسی استان، تشریح می‌کند: اکثر مدیران شهری و استانی غیربومی هستند و این بزرگ‌ترین آسیبی است که به نهادها و سازمان‌ها در این استان وارد می‌شود؛ ایران کوچک دانستن این استان باعث شده که شناسایی نیروهای بومی و حداقل کسانی که اقامت دائم را در این استان انتخاب کرده‌اند تا حدود زیادی سخت شود، یعنی شاهد این هستیم که در انتخاب مدیران استانی ضمن عدم حساسیت نسبت به مورد فوق صرفاً تأکید بر توانمند بودن مدیران به لحاظ اداره کردن سیستم مطرح است و پویا نگه‌داشتن و عمق دادن به برنامه‌های متناسب با مصالح استان که قاعدتاً نیازمند برنامه‌های بلندمدت است کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و شایسته‌سالاری از این رویکرد متأثر می‌شود.
عدم تناسب بودجه‌های هزینه‌ای و عمرانی تملک دارایی با جمعیت و درآمدهای البرز
مهدی عسگری، نماینده مردم کرج، فردیس و اشتهارد در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در تشریح مشکلات مهاجرت و حاشیه‌نشینی در استان البرز اظهار می‌کند: انواع مهاجرت تبعات منفی به دنبال دارد، هرچند که طبق قانون اساسی هم‌وطنان آزادند هر نقطه‌ای برای محل سکونت خود انتخاب کنند.وی ادامه می‌دهد: مهاجرت باید با ظرفیت‌ها، توان اکولوژیک، اقلیمی، شرایط زیرساختی و سرانه‌های استان همخوانی داشته باشد تا امکان خدمات‌رسانی به شهروندان فراهم شود و این مهم نیازمند مدیریت است.عسگری با بیان اینکه تا این لحظه روند پیشرفت مهاجرت با شرایط، اقتضائات و ظرفیت‌های استان همخوانی نداشته تصریح می‌کند: مدیریت کلانی که دولت باید انجام دهد، این است که دلایل مهاجرت از مبدأ احصا و برطرف شود، چراکه یکی از دلایلی که در سال‌های اخیر باعث مهاجرت به استان شده مشکلات زیست‌محیطی بوده است.وی با اشاره به قانون که نمی‌توان در مقصد مانع مهاجرت و ورود مردم شد، ادامه می‌دهد: طبق تکلیفی که قانون برنامه ششم توسعه برای دولت ایجاد کرده دلایل و عوامل مبدأ مهاجرت را دولت باید برطرف کند.نماینده مردم کرج، فردیس و اشتهارد در مجلس شورای اسلامی یکی از عوامل مهاجرت را حاشیه‌نشینی عنوان و ابراز می‌کند: از طرف دیگر با توجه به وضعیت و مشکلات اقتصادی که در ماه‌های اخیر به ویژه در سال جاری داشتیم، مهاجرت درون‌شهری و داخل استان بوده که به بحث حاشیه‌نشینی دامن زده است.وی با تأکید بر اینکه مهاجرت از پایتخت به کرج از دیگر عوامل تشدیدکننده مهاجرت و حاشیه‌نشینی به استان به‌ویژه در شهر کرج بوده تشریح می‌کند: در حال حاضر در کلان‌شهر کرج بین ۶۰۰ تا ۹۰۰ هزار حاشیه‌نشین وجود دارد، به عبارتی یک‌سوم جمعیت استان البرز حاشیه‌نشین و عمده آنها در حاشیه شهر کرج تجمیع شده‌اند.عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با بیان اینکه باید مشکلات و دردهای مردم را با تمام وجود درک کنیم، عنوان می‌کند: اعتبارات، تخصیص داده می‌شود اما در اولویت‌بندی، شناسایی و مطالبات عمومی مردم گاهی وقت‌ها به درستی توزیع نمی‌شود.وی در خصوص اینکه سالانه ۸۰ هزار نفر به البرز مهاجرت می‌کنند، اظهار می‌کند: سالانه به اندازه دو شهرستان به جمعیت استان اضافه می‌شود، برخی از شهرستان‌ها در کشور با ۸۰ هزار نفر، یک نماینده مجلس و فرمانداری مستقل دارند؛ در ستاد بازآفرینی برای این موضوع باید تدابیری اندیشیده شود، همچنین سازمان مدیریت، دولت و مجلس پای کار باشند.
آموزش و پرورش زیر بار فشار مهاجرت
نماینده مردم کرج، اشتهارد و فردیس در مجلس با اشاره به اینکه حدود ۱۲ هزار نفر از این ۸۰ هزار مهاجر به البرز، دانش‌آموز هستند، مطرح می‌کند: برای اینکه شرایط موجود که البته قابل قبول هم نیست را حفظ کنیم، سالانه ۴۰۰ کلاس درس نیاز داریم، هرچند در نوسازی مدارس تلاش‌های خوبی صورت گرفته اما سالانه افزایش جمعیت دانش‌آموزی داریم.
مناطق حاشیه‌نشین البرز ۳۱ نقطه است
مدیرکل بهزیستی استان البرز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار می‌کند: با توجه به اینکه مناطق حاشیه‌نشین استان البرز حدوداً ۳۱ نقطه است که در این مناطق جمعیتی بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر ساکن هستند، هم‌افزایی دستگاه‌های اجرای در خصوص برنامه‌ریزی و اقدامات پیشگیری و مداخله امری ضروری است.اسدالله حیدری از عمده‌ترین آسیب‌های اجتماعی شایع در حاشیه‌نشینی را طلاق، اعتیاد، بیکاری، فقر فرهنگی، خشونت خانگی (که معمولاً پنهان است) مطرح می‌کند و می‌گوید: از جمله برنامه‌های حوزه امور اجتماعی برای رفع این معضلات، اجرای طرح توانمندسازی اجتماع‌محور در مناطق آسیب‌خیزِ کم برخوردار شهری شامل سه منطقه اسلام‌آباد، خرمدشت و اوقافی‌ها از طریق شناسایی، آموزش و برنامه‌ریزی با مشارکت افراد محلی و ذی‌نفعان ساکن محلات با هدایت مراکز مجری طرح در بهزیستی در راستای رفع چالش‌ها و کاهش آسیب‌های اجتماعی مبتلا و در نهایت کاهش فقر قابلیتی است.وی با عنوان اینکه در ۶ ماهه نخست سال ۱۳۹۹ تعداد ۱۷۷ نفر کودک کار و خیابان در مراکز تحت نظارت پذیرش شده‌اند، یادآور می‌شود: اداره کل بهزیستی استان البرز با احتساب موارد پذیرش شده در سال‌های قبل که همچنان از مراکز تحت نظارت خدمات دریافت می‌کنند در مجموع در سال جاری به تعداد ۶۶۳ نفر کودک کار و خیابان خدمات ارائه می‌شود.
مهاجرت بی‌رویه و توسعه حاشیه‌نشینی در شهرهای اقماری کلان‌شهر کرج
غفور قاسم‌پور، فرماندار کرج نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر مهاجرت بی‌رویه و توسعه حاشیه‌نشینی را از شرایط ویژه شهرهای اقماری کلان‌شهر کرج عنوان می‌کند و می‌افزاید: هیچ شهرستانی مانند کرج در طول سال‌های اخیر رشد و توسعه جمعیتی نداشته است، همین امر برای مدیران که مسئولیت ارائه خدمات شهری را دارند کمی کار را سخت و پیچیده ساخته است.وی برنامه‌ریزی شهری برای مدیریت چالش‌های ناشی از مهاجرت‌های بی‌رویه را نیز رمز عبور از شرایط دشوار عنوان و تصریح می‌کند: مدیران با نگاهی کلان نسبت به آینده شهرها باید برای خدمات‌رسانی مناسب طرح و برنامه‌ریزی داشته باشند.قاسم‌پور با بیان اینکه اگر خدمات‌رسانی را افزایش دهیم بسیاری از معضلات ناشی از مهاجرت از بین خواه رفت، خاطرنشان می‌کند: اگر نتوانیم معضلمهاجرت را رفع کنیم حداقلی‌ترین کاری که باید انجام دهیم این است که مشکلات ناشی از این امر را کاهش دهیم و به نوعی باید حواشی مهاجرت را مدیریت کنیم.
لزوم تبدیل بحران مهاجرت به فرصت برای توسعه
به گزارش خبرنگار مهر، مهاجرت‌های بی‌رویه به استان البرز و همچنین وجود زندان‌ها می‌تواند تبعات زیادی را به همراه داشته باشد؛ البته اگر این مهاجرت‌ها کنترل و مدیریت شود می‌توان از آن به نحو مطلوب در راستای پیش‌برد اهداف و پیشرفت استان استفاده کرد که امیدواریم مسئولان متولی با توجه بیشتر به این امر نهایت بهره‌مندی را داشته باشند.
منبع مهر