پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

با اینکه مسئولان و اصحاب رسانه پیوسته بر موضوع کاهش تولید زباله یا تفکیک آن از مبداءتاکید و درباره آن صحبت می کنند، چرا این حرکت به صرفه و موثر کمتر مورد توجه شهروندان قرار می گیرد و هرگز به مرحله اجرای عمومی نمی رسد؟
سال های متمادی است که مسئولان دستگاه ها و بخش های مرتبط با حوزه پسماند، از تفکیک زباله و کاهش تولید آن توسط خانوارهای ایرانی و البته کرجی سخن می گویند و با ارائه آمار مختلف از هزینه های بسیار بالای جمع آوری، انتقال و دفن این طلای کثیف، از مردم می خواهند به دسته افرادی بپیوندند که از افزایش هزینه ها جلوگیری می کنند. اما این همه صحبت هرگز به نتیجه دلخواه منجر نشده و جمع زیادی از شهروندان همچنان به روش سابق، در ساعات مختلف زباله را مقابل در خانه ها می گذارند، زباله های خشک و تر را با هم مخلوط می کنند، اسراف می کنند و به همان میزان زباله بیشتری تولید می کنند ...به راستی چرا؟ وقتی موضوع استفاده از کمربند ایمنی در کشور مطرح شد کمتر کسی گمان می برد روزی استفاده از این ابزار آنقدر برای خودروسواران رایج شود که نبستن کمربند به منزله نوعی احساس کمبود برای سرنشین خودرو باشد. اما این اتفاق در زمانی نه چندان طولانی افتاد و این فرهنگ به سرعت در جامعه رایج شد. علت آن چه بود؟ آیا تنها نظارت پلیس و اعمال جریمه موجب شکل گیری این روحیه یا در واقع فرهنگ در شهروندان شد؟ به طور قطع اعمال طرح های تنبیهی و ایجابی یک راه جدی برای اجرای برنامه ها و طرح هاست اما آنچه بیشتر موجب استقبال مردم از این طرح شد، تبیین این نکته بود که: "بستن کمربند ایمنی نجات دهنده جان آنهاست!" نکته ای که به طور قطع با اعمال جریمه نمی شد به آن رسید بلکه مقدمات بسیاری برای توجیه مردم نسبت به این موضوع انجام گرفت.
تبلیغات گسترده، تفهیم موضوع به شهروندان، اعمال نظارت جدی و جریمه از سوی مجریان، هماهنگی دستگاه های مختلف و در مجموع شکل گیری یک پویش ملی باعث اجرای کامل این طرح شد. حال آیا تا به حال چنین پویش و رویکردی درباره موضوعات مختلف شهری کرج، از جمله زباله صورت گرفته است؟آیا بدون شکل گیری یک عزم ملی می توان به شهروندان توضیح داد که تفکیک موجب تولید زباله کمتر و صرف هزینه بسیار اندکی خواهد شد که همه این اعتبارات امکان هدایت به سمت بخش های دیگر خدماتی و عمرانی شهر را فراهم می کنند؟ طبق آمار معاون خدمات شهری شهرداری کرج روزانه به صورت میانگین 866 تن زباله جمع آوری می شود که هزینه جمع آوری برای هر تن زباله 587 هزار ریال و هزینه حمل آن 190 هزار ریال است. حال محاسبه کنید که در ماه چه میزان بودجه شهرداری کرج تنها صرف هزینه های جمع آوری و حمل زباله می شود! به این مبالغ باید هزینه دفن را هم اضافه کرد که برای هر تن معادل 260 هزار ریال است. با این وصف ما روزانه نزدیک به 900 میلیون ریال از درآمدهای شهرداری که از جیب شهروندان پرداخته می شود را صرف طلای کثیفی می کنیم که خود می تواند به عنوان یکی از منابع درآمدزایی محسوب شود! این در حالی است که بسیاری از کشورها، طلای کثیف را به سودی مضاعف تبدیل کرده و از آن به صورت بهینه بهره برداری می کنند. در نظر بگیرید اگر با اجرای طرح تفکیک زباله از مبداء، روند تولید زباله و پروسه جمع آوری تا دفن آن از شکل هر روزه به یک روز در میان یا حتی دو روز در میان کاهش یابد، چه میزان صرفه جویی در اعتبارات شهری انجام می گیرد؟ با جمع آوری یک روز در میان، یعنی چهار روز جمع آوری در هفته مبلغ دو میلیارد و 700 میلیون ریال صرفه جویی و با جمع آوری دو روز در میان، مبلغ سه میلیارد و 600 میلیون ریال بودجه به خزانه شهرداری کرج بازمی گردد. این هزینه در ماه بین 10 میلیارد و 800 میلیون ریال تا 14 میلیارد و 400 میلیون ریال خواهد شد. صرفه جویی سالانه آن نیز بیش از 144 میلیارد ریال می باشد که می توان تصور کرد این رقم چه اندازه می تواند دامنه توسعه شهری کرج را گسترش دهد. با چنین وصفی چرا مدیریت شهری تاکنون عزمش را برای تبیین این فرهنگ و ترویج آن میان شهروندان جزم نکرده است؟ حتی اگر ساز و کار بازیافت زباله در شهر نیست، حتی اگر طلای کثیف شهر ما هنوز به روش سنتی دفن، امحاء می شوند، حتی اگر امکان دریافت سودی از محل جمع آوری این زباله ها نیست، آیا نمی توان با کمی آموزش و ارتقای فرهنگ شهری، کاری کرد که از مبلغ صرفه جویی شده، همه این امکانات را فراهم و خریداری کرد؟
اگرچه فرهنگسازی اندکی "هزینه بر" است اما یک فرهنگ وقتی شکل گرفت، گستره آن بسیار وسیع و عمرش بسی طولانی خواهد بود. آنقدر می ماند و از نسلی به نسل دیگر می رود که به شکل یک رفتار در می آید و می تواند جامعه ای را متحول کند. در حالی که شکل گیری هر فرهنگ با تصمیم و حرکت از درون فرد یا سیستم آغاز می شود، آیا ضروری نیست از مدیران و شهروندان بخواهیم، در یک حرکت واحد، همسو و هماهنگ، اقدامی کنند که برای سال های سال، امنیت بهداشتی و اقتصادی شهر را رقم بزند؟ شاید نخستین گام از این حرکت را بتوان با شروع طرحی از درون خانواده بزرگ شهرداری کرج آغاز کرد. خانواده ای که با توجه به گستردگی آن در جامعه، می تواند کانونی برای تغییر و تحولات و ایجاد فرهنگ های مناسب شهری تلقی شود. از این رو انتظار می رود مدیریت شهری کرج با مدیریت اجرایی دکتر اصغر نصیری که مدرک دکترای خود را در حوزه محیط زیست دریافت کرده است، رویکرد جدیدی نسبت به حوزه پسماند اتخاذ کرده و خاطره مخازن همیشه انبوه و سرپوشیده از زباله های شهری را از ذهن ساکنان این خطه برای همیشه پاک کند.