پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

پیشروی ریزگردها تا مناطق مرکزی کشور و تداوم روزهای غبارآلود و پرگرد و خاک در البرزِ خوش آب و هوا، واقعیت تلخ سوء مدیریت های پیشین و تعلل های امروز در مهار این پدیده را به رخ می کشد.
بهار امسال، البرز روزهایی را تجربه کرد که تا پیش از این کمتر سراغ داشت؛ استانی که باغ های پر دار و درختش در کشور شهره است و آب و هوای خوش و مطبوع در کنار دیگر امتیازاتش، جمعیت زیادی از مناطق مختلف کشور را به سوی خود می خواند اما، بهار ۹۴ به ویژه اردیبهشت و خرداد را متفاوت از هر سال گذراند. ریزگرد؛ این پدیده ای که تا چندی پیش ساکنان غرب کشور به ویژه خوزستانی ها را درگیر و زندگی و نفس کشیدن را برایشان سخت و دشوار کرده بود، امروز دیگر تا استانهای مرکزی هم پیش روی کرده و استان های مجاور رشته کوه البرز را هم دستخوش گرد و خاک کرده است. در دو ماه اخیر اداره کل هواشناسی البرز بارها از پیش بینی تند باد و وزش باد همراه با گرد و خاک خبر داده بود و شهروندان برای ساعاتی از شبانه روز شاهد هجوم ریزگردها و طوفانی شدن هوا بودند. کارشناسان می گویند "وزش باد در کل پدیده خوبی است و گذشته از مکانیسم طبیعی و قابلیت استفاده از آن به عنوان انرژی پاک می تواند آلودگی را از شهرها خارج کند." اما وقتی وزش باد با گرد و خاک همراه می شود، دیگر خاصیت پاک کنندگی اش را از دست می دهد و خود عامل بیماری زا می شود. گرچه آمار دقیقی از میزان مراجعه شهروندان البرزی به مراکز درمانی به علت عوارض ناشی از تنفس هوای خاک آلود در دست نیست، اما کیست که تبعات مخرب گرد و خاک در فضاهای شهری و روستایی را انکار کند. حالا دیگر تنها دود خودروها و وسایل نقلیه، خروجی دودکش کارخانه ها یا فاضلاب تصفیه نشده نگران کننده نیست بلکه، باید باران خاک را هم که گاه به گاه بر سر مردم می بارد و سلامتی آنها را تهدید می کند، به این فهرست اضافه کرد.
آسیب جدی ریزگردها به سه گروه
معاون مرکز فوریت های پزشکی و اورژانس البرز می گوید پدیده ریزگرد در استان تاثیر چندانی در افزایش ماموریت های اورژانس تا کنون نداشته و اگر مشکلی هم برای کسی پیش آمده شخصا به پزشک یا مراکز درمانی مراجعه کرده است؛ اما در عین حال می گوید: ریزگردها در سه گروه کودکان و اطفال، زنان باردار و بیماران دارای مشکلات قلبی و ریوی به شدت اثرات سوء به جای می گذارد.
داود رحمتی تاکید می کند: این سه گروه در وضعیت هوای ناسالم و گرد و خاک جز در موارد ضروری از منزل خارج نشوند زیرا حساسیت بالای این افراد سبب می شود سریع تر در معرض خطرات ناشی از آلودگی هوا قرار بگیرند. وی با اشاره به اینکه تنفس هوای خاک آلود سبب ایجاد و تشدید مشکلات تنفسی می شود، می گوید: در هوای خاک آلود باید شهروندان هنگام خروج از منزل حتما از ماسک استفاده کنند تا کمتر در معرض عوارض بیماری زای گرد و خاک قرار گیرند.
فرسایش ۵۰ هزار هکتار دشت در جنوب البرز
بارش های کم طی سال های گذشته و از بین رفتن پوشش گیاهی به علل مختلف، در کنار بی توجهی به هشدارهای کارشناسان درباره بحران کم آبی امروز نتایج خود را نشان می دهد، به گونه ای که در همین سه ماه نخست سال، تعداد روزهایی که گرد و خاک مهمان البرز بود نسبت به سال گذشته افزایشی محسوس داشت. گواه این ادعا مراجعه به آمارهای اداره کل هواشناسی البرز است که در دو ماه اخیر بارها نسبت به وزش تندباد همراه با گرد و خاک شدید در استان هشدار داده بود. همچنین، به استناد گزارش های اداره نظارت و پایش هوای اداره کل حفاظت محیط زیست استان هم، در روزهایی که از آسمان باران خاک می بارید، هوا ناسالم به ویژه برای گروه های حساس اعلام می شد. گرچه ناسالم بودن هوا در این شرایط امری بدیهی است و شهروندان با دشواری تنفس و مشکلات قلبی و ریوی، به خوبی ناسالم بودن هوا را درک کردند. در این میان مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز از فرسایش دشت اشتهارد در جنوب استان خبر می دهد و می گوید: در پی خشکسالی سال های اخیر و برداشت بی رویه از منابع آبی، ۵۰ هزار هکتار از دشت اشتهارد دچار فرسایش شدید بادی شده که خطری برای محیط زیست شکننده استان محسوب می شود.
حسین محمدی می افزاید: با افزایش حجم ریزگردهای ناشی از فرسایش بادی آلودگی هوای استان چند برابر شده و سلامت شهروندان با خطر جدی مواجه می‌شود.
مطالعاتی که به جایی نرسد، موثر نیست
ازطرفی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز منشاء ریزگردهای البرز را بیشتر برون مرزی عنوان و اظهار می کند: برای کنترل این پدیده در کنار اجرای طرح های داخلی باید در قالب مطالعات ملی برای حل آن چاره اندیشی کرد .در کنار آن، هر استان نیز وظایف خود را در مقابله با ریزگردها دنبال کند ه مچنین استفاده از تصاویر ماهواره برای شناسایی منشاء ریزگردها بسیار کمک کننده است. حسین میرجبی یادآور می شود: باید توجه داشته باشیم که البرز خاستگاه ریزگردها نیست و این استان بیشتر محل عبور ریزگردها به شمار می آید؛ گرچه خشک شدن تالابها و استفاده بی رویه از سفره های آب زیرزمینی در سال های اخیر سبب شده گاهی منشاء گرد و خاک استان داخلی و از تالاب ها و دشت های خشک شده استان باشد. وی فرو نشست زمین، تالاب های خشک شده و اراضی کشاورزی رها شده را از کانون های اصلی ریزگردها یاد می کند و می گوید: ما باید برای وضعیت پیش آمده فکری کنیم اما در عین حال معتقدیم مطالعاتی که ما را به جایی نرساند، موثر نیست. حل این چالش بزرگ که امروز رفته رفته تمام کشور را درگیر کرده است عزمی ملی می طلبد. کشورهای همسایه نیز باید به وظایف خود عمل کنند تا بتوانیم در مهار این پدیده موفق باشیم.
محیط زیست و منابع طبیعی باید در اولویت تخصیص اعتبار باشند
وی با اشاره به اینکه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری از دستگاه های کارآمد در جلوگیری از گسترش ریزگردها است، توضیح می دهد: ماهیت فعالیت های منابع طبیعی با اجرای طرح هایی مانند طرح بین المللی و مشارکتی ترسیب کربن به گونه ای است که می تواند ورودی کارامد در جلوگیری از بروز و گسترش این پدیده داشته باشد. میررجبی می گوید: از دهه ۷۰ که طرح های مقابله با بیابانزایی در البرز آغاز شد تاکنون، ۱۱ هزار هکتار عملیات جنگلکاری به اجرا درآمده که حدود شش هزار هکتار از آن در قالب تاغزار بوده است و سال گذشته نیز ۹۰۰ هکتار جنگلکاری در استان به اجرا درآمد. مدیرکل منابع طبیعی و آخیزداری البرز با تاکید بر اینکه ما تلاش خود را برای مقابله با گسترش بیابان انجام می دهیم، می افزاید: زمانی تلاش ها تاثیر گذار است که نگاه ها به این بخش جدی تر شده و همه ارگانها به وظایف خود عمل کنند. وی به تازگی در نشستی خبری به مناسبت روز جهانی مقابله با بیابانزایی قویا تاکید کرد و از مسئولان ارشد استان خواست با اولویت قرار دادن محیط زیست و منابع طبیعی، اعتبارات مناسبی برای اثربخشی و اجرای طرح های این حوزه ها اختصاص دهند. گذشته از اثرات مخرب ریزگردها بر محیط زیست و منابع طبیعی و بناهای تاریخی، تاثیر نامطلوبی که تداوم این پدیده بر سلامتی دارد و کیفیت هوای استان را به سمت نامطلوب تغییر داده است، ضرورت داشتن عزمی جزم و نگاهی مسئولانه بیش از همیشه احساس می شود. امروز به استناد آمار پدیده ریزگردها بیش از ۲۰ استان کشور را متاثر کرده و اگر دیر بجنبیم، نمی توان کاری از پیش برد و این پدیده رو به گسترش را مهار کرد.