کتاب و مطالعه؛ راهی برای تقویت فکر و کاهش آسیب‌های اجتماعی
سپیدار‌آنلاین: گروه یادداشت
در دنیای امروز که سرعت تحولات اجتماعی، فرهنگی و فناوری به شکل چشمگیری افزایش یافته است،
زری اسفندفر/ بیش از هر زمان دیگری نیاز به اندیشه‌ورزی و ارتقای سطح آگاهی عمومی احساس می‌شود. جامعه‌ای که شهروندان آن اهل مطالعه باشند، بی‌تردید از قدرت تحلیل بالاتر، تصمیم‌گیری‌های عاقلانه‌تر و روحیه‌ای آرام‌تر برخوردار خواهد بود. کتاب نه تنها دریچه‌ای به سوی دانایی و تجربه‌های بشری است، بلکه ابزاری کارآمد برای کاهش بسیاری از آسیب‌های اجتماعی محسوب می‌شود.
مطالعه کتاب به فرد قدرت می‌بخشد تا در برابر فشارهای روانی و اجتماعی تاب‌آوری بیشتری داشته باشد. یکی از ریشه‌های آسیب‌های اجتماعی، سطح پایین مهارت‌های فکری و ضعف در مدیریت بحران‌های فردی و جمعی است. مطالعه مداوم می‌تواند این خلأ را پر کرده و افراد را مجهز به مهارت‌هایی سازد که در موقعیت‌های دشوار، به جای واکنش‌های هیجانی و مخرب، تصمیماتی خردمندانه اتخاذ کنند. به بیان دیگر، کتاب به انسان می‌آموزد که چگونه زندگی کند و چگونه با چالش‌های زندگی اجتماعی کنار بیاید.
از سوی دیگر، کتاب و فرهنگ مطالعه نقشی بی‌بدیل در پیشگیری از انحرافات اجتماعی دارد. فردی که وقت خود را با مطالعه پُر می‌کند، کمتر به سراغ رفتارهای پرخطر یا وقت‌گذرانی‌های بی‌هدف می‌رود. مطالعه، ذهن انسان را به تفکر سازنده و خلاقیت سوق می‌دهد و همین ویژگی می‌تواند جوانان را از گرفتار شدن در دام بسیاری از معضلات اجتماعی همچون بیکاری پنهان، افسردگی، اعتیاد و خشونت دور سازد. به همین دلیل است که بسیاری از کارشناسان علوم اجتماعی بر این باورند که توسعه فرهنگ کتاب‌خوانی، در درازمدت موجب کاهش هزینه‌های اجتماعی و قضایی یک کشور خواهد شد.مطالعه همچنین پلی میان نسل‌ها ایجاد می‌کند. وقتی والدین به مطالعه علاقه‌مند باشند، این علاقه به‌طور طبیعی به فرزندان منتقل می‌شود. چنین خانواده‌ای به جای غرق شدن در فضای مجازی یا سرگرمی‌های کم‌ثمر، گفت‌وگوهای عمیق‌تری درباره موضوعات علمی، فرهنگی و تاریخی خواهند داشت. این الگو علاوه بر استحکام بنیان خانواده، به فرزندان می‌آموزد که راه رشد و پیشرفت، از مسیر دانش و تفکر می‌گذرد.نکته مهم دیگر آن است که مطالعه، قدرت تحلیل سیاسی و اجتماعی را در جامعه افزایش می‌دهد. شهروندانی که مطالعه می‌کنند، نسبت به مسائل پیرامونی خود بی‌تفاوت نخواهند بود. آن‌ها بهتر می‌توانند اخبار و اطلاعات را دسته‌بندی کرده و در برابر جنگ روانی و شایعه‌پراکنی‌ها مقاومت کنند. جامعه‌ای که اهل مطالعه باشد، کمتر دچار هیجانات زودگذر می‌شود و با واقع‌بینی بیشتری در صحنه‌های اجتماعی و سیاسی حاضر خواهد بود.با این حال، برای گسترش فرهنگ مطالعه در کشور، صرف توصیه کافی نیست؛ بلکه نیازمند اقدام‌های عملی و سیاست‌گذاری‌های دقیق هستیم. دسترسی آسان و ارزان به کتاب، تجهیز کتابخانه‌های عمومی، حمایت از نویسندگان و ناشران، و همچنین ترویج کتاب‌خوانی در مدارس و دانشگاه‌ها، از جمله اقدام‌هایی است که می‌تواند مسیر مطالعه را هموار سازد. رسانه‌ها نیز رسالت بزرگی در معرفی کتاب‌های ارزشمند و الگوسازی در این زمینه دارند. اگر در برنامه‌های تلویزیونی، شبکه‌های اجتماعی و فضای تبلیغاتی، کتاب و کتاب‌خوانی پررنگ شود، به‌طور طبیعی در سلیقه و سبک زندگی مردم نیز جایگاه بیشتری خواهد یافت.
فراموش نکنیم که در جامعه امروز، رقابت شدیدی میان کتاب و ابزارهای سرگرمی نوین وجود دارد. فضای مجازی با همه مزایا و فرصت‌هایش، تهدیدی جدی برای عادت مطالعه به شمار می‌رود. بنابراین، باید میان این دو تعادل برقرار کرد و به‌ویژه نسل جوان را با لذت کتاب‌خوانی آشنا ساخت. طرح‌های خلاقانه مانند «کتاب‌خوانی جمعی»، «پویش‌های مردمی معرفی کتاب» و «باشگاه‌های مطالعه در مدارس و دانشگاه‌ها» می‌تواند این مسیر را تقویت کند.در پایان باید گفت که کتاب، چراغی است که نه تنها فرد بلکه جامعه را از تاریکی جهل و آسیب‌های اجتماعی بیرون می‌کشد. جامعه‌ای که در آن کتاب جایگاه واقعی خود را بیابد، جامعه‌ای پویا، امیدوار، خلاق و اخلاق‌مدار خواهد بود. امروز بیش از هر زمان دیگر به این سرمایه فرهنگی نیازمندیم؛ چرا که مطالعه تنها یک سرگرمی نیست، بلکه ضرورتی حیاتی برای سلامت فردی و اجتماعی محسوب می‌شود.