پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به‌عنوان نهادی برخاسته از متن انقلاب سال ۱۳۵۷، نه تنها در حوزه نظامی و امنیتی بلکه در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز نقشی پررنگ ایفا کرده است.
رابطه این نهاد با مردم، به‌ویژه در چهار دهه گذشته، همواره موضوع بحث و بررسی بوده است. این رابطه تحت تأثیر عملکرد سپاه در دوره‌های حساس کشور، نگاه‌های مردمی، و تحولات سیاسی و اجتماعی شکل گرفته و تغییر یافته است.در دوران جنگ تحمیلی (۱۳۵۹–۱۳۶۷)، سپاه چهره‌ای کاملاً مردمی و فداکار از خود نشان داد. نیروهای بسیج، به‌عنوان بازوی داوطلب و مردمی سپاه، از روستاها و شهرهای کوچک و بزرگ برای دفاع از کشور به جبهه‌ها اعزام شدند. این مشارکت گسترده، تصویری از سپاه به‌عنوان حافظ مردم و میهن را در ذهن جمعی جامعه نهادینه کرد.پس از پایان جنگ، سپاه وارد مرحله‌ای جدید از حضور اجتماعی شد. با تأسیس قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء، این نهاد در بازسازی کشور و اجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی نقش‌آفرین شد. ساخت پل‌ها، سدها، آزادراه‌ها، خطوط انتقال گاز و حتی ساخت مسکن، از جمله خدماتی بود که در بسیاری از نقاط کشور مستقیماً زندگی مردم را تحت‌تأثیر قرار داد. حضور سپاه در این حوزه‌ها، در کنار نهادهای دولتی، برای بسیاری از مردم نشانه‌ای از کارآمدی و خدمت‌رسانی تلقی شد.در رویدادهایی چون زلزله بم (۱۳۸۲)، سیل‌های بزرگ، و بحران همه‌گیری کرونا، سپاه با سازماندهی سریع نیروهای امدادی و به‌کارگیری تجهیزات لجستیکی، توانست بار دیگر خود را به‌عنوان نیرویی پشتیبان مردم در مواقع بحرانی معرفی کند. حضور در میدان و اقدام‌های میدانی، سرمایه اجتماعی سپاه را در نزد بخش‌هایی از جامعه افزایش داده است.با این حال، گسترش دامنه فعالیت‌های سپاه در حوزه‌هایی چون اقتصاد، سیاست داخلی، فرهنگ و رسانه، موجب شکل‌گیری دیدگاه‌های انتقادی نیز شده است. برخی شهروندان و کارشناسان، این حجم از حضور را مغایر با اصول تفکیک وظایف نهادهای نظامی و غیرنظامی می‌دانند. همچنین، نگرانی‌هایی درباره رقابت‌ناپذیری بخش خصوصی، عدم شفافیت مالی، و نقش احتمالی سپاه در محدود کردن فضای عمومی و سیاسی کشور نیز در برخی اقشار جامعه وجود دارد.رابطه میان سپاه پاسداران و مردم ایران، رابطه‌ای پیچیده و چندلایه است. از یک‌سو، اقدامات خدماتی، امدادرسانی، و نقش تاریخی آن در دفاع از کشور، سپاه را در جایگاه نهادی خدمت‌گزار و فداکار قرار داده است. از سوی دیگر، گسترش نقش‌ها و ورود به عرصه‌های غیرنظامی، چالش‌هایی در مسیر اعتمادسازی عمومی ایجاد کرده است. به نظر می‌رسد که حفظ تعادل در این رابطه، مستلزم شفافیت بیشتر، پاسخ‌گویی نهادینه و بازنگری در حدود و وظایف سپاه در چارچوب قانون اساسی باشد.