بیش از ۳۰۰ دشت ایران در بحران فرونشست؛ برداشت بیرویه آبهای زیرزمینی عامل اصلی
سپیدارآنلاین: گروه اجتماعی
عضو هیأت علمی گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران گفت: بیش از ۳۰۰ دشت کشور با پدیده فرونشست زمین مواجه هستند و بسیاری از مناطق نیز با بحران شدید کمبود آب دست و پنجه نرم میکنند که بیشترین میزان فرونشست در همین نقاط مشاهده شده است.
دکتر "حسن خسروی " افزود: علت فرونشست زمین ترکیبی از عوامل انسانی و طبیعی است؛ در بخش عمدهای از مناطق کشور که سرعت فرونشست به چند سانتیمتر در سال رسیده، برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی مهمترین عامل بروز این پدیده است.وی ادامه داد: هنگامی که میزان برداشت آب از سفرههای زیرزمینی از حد مجاز فراتر میرود، فضاهای خالی بین ذرات خاک از بین میرود و خاک متراکم میشود، در نتیجه سطح زمین به تدریج پایین میآید.خسروی اضافه کرد: تداوم خشکسالیها، کاهش بارندگی و مصرف بیرویه منابع آب میتواند به تشدید روند فرونشست زمین بینجامد.این عضو هیأت علمی با اشاره به برخی عوامل طبیعی مؤثر در فرونشست افزود: استخراج بیش از حد نفت و گاز موجب کاهش فشار در لایههای زیرین زمین و فشردگی آن میشود، همچنین در بخشهایی از کشور، حل شدن لایههای آهکی و نمکی بر اثر نفوذ آب زیرزمینی باعث ایجاد حفره و در نهایت فرو ریختن زمین شده است.ظی بیان کرد: وجود ساختمانها و تأسیسات سنگین بر روی خاکهای نرم یا رسی نیز عامل نشستهای موضعی است که باید در کنار زلزله و فعالیتهای زمینساختی بهعنوان عوامل مؤثر در فرونشست در نظر گرفته شوند.
پیامدهای زیستمحیطی و اجتماعی
عضو هیأت علمی گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران در ادامه گفت: فرونشست زمین در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی موجب افت شدید سطح آبهای زیرزمینی، خشک شدن چاهها، کاهش حاصلخیزی خاک، نابودی مراتع و پوشش گیاهی و تغییر اکوسیستمهای منطقهای میشود و تعادل هیدرولوژیکی را برهم میزند.او افزود: در بخش شهری و اجتماعی، این پدیده نه تنها جان ساکنان مناطق فرونشستخیز را تهدید میکند بلکه سبب افزایش هزینههای عمرانی و تعمیر زیرساختها، مهاجرت اجباری برخی خانوارها به مناطق ایمنتر و وارد آمدن خسارات سنگین به ساختمانها، پلها و شبکههای گاز و نفت خواهد شد.وی همچنین به نفوذ آب شور در مناطق ساحلی اشاره کرد و گفت: با پایین رفتن سطح زمین، امکان نفوذ آب شور دریا به سفرههای آب شیرین افزایش مییابد که نتیجه آن شور شدن منابع آب آشامیدنی و کشاورزی است.
راهکارهای پیشنهادی
به گفته خسروی، برای مقابله با این بحران، لازم است سیاستهای جدی در مدیریت منابع آب اجرا شود. از جمله ایجاد محدودیتهای برداشت آب و اجرای قوانین سختگیرانه جهت کنترل میزان مصرف چاههای کشاورزی بهویژه در مناطق بحرانی،جایگزینی منابع زیرزمینی با منابع سطحی همچون استفاده از فاضلاب تصفیهشده برای آبیاری و تغذیه مصنوعی سفرهها،ایجاد سازههای تغذیه سفرههای زیرزمینی از طریق هدایت آب باران و سیلابها و توسعه روشهای آبیاری کممصرف نظیر آبیاری قطرهای برای کاهش نیاز به پمپاژ آب از چاهها از مهمترین راهکارها استو
استانهای درگیر فرونشست
عضو هیأت علمی گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران گفت: استانهای خراسان رضوی، تهران، البرز و قزوین از جمله مناطقی هستند که بیشترین میزان فرونشست را تجربه میکنند و در دشت البرز جنوبی میزان آن از ۲۰ سانتیمتر در سال فراتر رفته است.همچنین استانهای اصفهان و کرمان نیز در معرض خطر جدی قرار دارند؛ بهویژه اصفهان که از نظر گستره بافتهای فرسوده در محدودههای فرونشست، رتبه نخست کشور را دارد و نشانگر آسیبپذیری شدید زیرساختهای شهری آن است.
منبع ایرنا