پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

نشست تخصصی خانواده با حضور اساتید این حوزه به همت جهاد دانشگاهی واحد استان البرز برگزار شد.
نشست تخصصی خانواده با حضور اساتید و مسئولان حوزه خانواده از سوی جهاد دانشگاهی واحد استان البرز در دانشگاه خوارزمی برگزار شد. دکتر سهیلا صادقی فسائی در این نشست گفت: مشکلات خانواده در ایران به حدی بزرگنمایی شده که آن را به یک نهاد ترسناک تبدیل کرده است؛ در حالی که این گونه نیست و اگر این وضعیت ادامه پیدا کند جامعه ما با ناامیدی عجیب و غریبی مواجه می‌شود. این جامعه شناس اظهار کرد: اولین سوالی که در این جلسه باید مطرح کرد این است که آیا وضعیت خانواده در ایران به درستی بازنمایی می‌شود یا خیر؟ صادقی افزود: آیا مباحثی چون تجردگرایی، ازدواج سفید، خشونت خانگی، طلاق و مسائلی از این دست، مساله جدی خانواده ایرانی است یا نه؟ وی با بیان اینکه چند سالی است اتفاقات عجیب و غریبی در این زمینه رخ داده است، خاطرنشان کرد: به نظر من مدتی است که سعی می‌شود وضعیت خانواده در همه سطوح تاریک نشان داده شود. این عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران ادامه داد: اما وقتی به اطرافیان خود مراجعه می‌کنیم در می‌یابیم که آنقدر هم سیاهی وجود ندارد و خانواده هنوز نهادی است که در آن احساس آرامش وجود دارد. صادقی تصریح کرد: پس این همه سیاه دیدن از کجا آماده است؛ اگر اینگونه ادامه پیدا کند جامعه ایرانی با ناامیدی عجیب و غریبی مواجه می‌شود. وی در بخش دیگری از سخنان خود تغییر در حوزه خانواده را حول سه محور اعلام کرد و گفت: اولین محور شکل‌گیری و تکوین خانواده، دوم تغییرات و تغییر الگوی خانواده و سوم آسیب‌های اجتماعی است. این جامعه شناس اضافه کرد: مطالعات کمی در این حوزه‌ها پاسخگو نبوده و بیشتر به صورت کیفی پیش رفته است. صادقی از مشکلات موجود در حوزه مطالعات خانواده گفت و اعلام کرد: دو مشکل در این زمینه وجود دارد؛ نخست بزرگنمایی مشکلات خانواده در ایران در حدی که خانواده به یک نهاد ترسناک تبدیل می‌شود و دوم کوچک نمایی و نادیده گرفتن این مسائل که البته هر دو مشکل تحت تاثیر مسائل ایدئولوژیک است. این عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران با طرح این سوال که نگاه واقعگرایانه به مسائل خانواده در ایران کجاست ادامه داد: ما با یک برساخت نظری با خانواده برخورد می‌کنیم بدون اینکه با فکت‌ها برخورد کرده باشیم. این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه همواره چند مساله به عنوان مسائل جدی خانواده ایرانی مطرح و دائما در همه جا مطرح می‌شود تصریح کرد: درست است که این مسائل وجود دارد ولی نباید در مورد آنها بزرگنمایی صورت بگیرد. صادقی طلاق را یکی از این مسائل عنوان کرد و گفت: طلاق در جامعه ایرانی به گونه ای مطرح می‌شود که انگار اکثر خانواده‌ها در حال فروپاشی است؛ سوال اینجاست، آیا خانواده ایرانی در گذشته ثبات و هماهنگی بیشتری داشته و نرخ طلاق کمتر بوده است. این عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران ادامه داد: تمام تاریخ نگاران معتقدند که هیچ عصر طلایی در حوزه خانواده در طول تاریخ وجود نداشته است پس گذشته هم با وضعیت چندان مناسبی مواجه نبوده ایم. وی افزود: پس طلاق که امروز سر و صدای زیادی به همراه داشته است می‌تواند چندان مساله جدی هم نباشد. صادقی نرخ طلاق در کشور را بین شش تا 12 درصد عنوان و اعلام کرد: آمار طلاق تا حدی قابل قبول است چرا که زندگی‌های متفاوت می‌تواند به طلاق منجر شود. عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: عمده طلاق‌هایی که در جامعه رخ می‌دهد به دلیل ازدواج‌های خودسرانه و ازدواج‌هایی است که با هیجان و شتاب زدگی انجام می‌شود. وی با بیان اینکه ازدواج هدفمند هیچگاه به طلاق ختم نمی‌شود ادامه داد: پس نمی‌توان صرف مراجعه به آمار در مورد طلاق نظر داد چرا که آمار را باید در متن جامعه تفسیر کرد. این جامعه شناس خاطرنشان کرد: به عنوان مثال کشور ژاپن کمتر نرخ طلاق را دارد اما در این کشور آمار خودکشی بسیار بالاست یا در ایران در غرب کشور کمترین نرخ طلاق وجود دارد اما آمار خودکشی زنان از همه نقاط کشور بیشتر است. صادقی تاکید کرد: هدف من از این صحبت‌ها این است که اعلام کنم در ایران افسانه‌هایی در مورد خانواده وجود دارد که باید کنار رود. وی با انتقاد از دیدگاه‌های رایج که خانواده را در هر موضوعی سرزنش می‌کند یادآور شد: هر جایی هر اتفاقی رخ دهد تمام سرزنش‌ها به سمت خانواده می‌رود ولی درست این است بگوییم بسیاری از تحولات اجتماعی باعث بر هم زدن معادلات خانواده شده است. صادقی گفت: مثلا در بحث خشونت خانگی، ممکن است بیکاری یک مرد دلیلی برای اعمال خشونت علیه زن در خانه باشد؛ این یعنی نهادهای دیگر وظایف خود را به درستی انجام نداده اند. این عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران تاکید کرد: پس در جامعه ای که این افسانه‌ها حاکمیت دارد و به چارچوب نظری تبدیل شده است؛ در مورد مشکلات یا غلو می‌کنیم و یا خیلی ریزنمایی رخ می‌دهد. این جامعه شناس اعلام کرد: نگاه واقعگرایانه چیزی بین این دو است؛ باید هم خانواده را در یک ساختار کلی دید و هم در بحث رفتاری و در نهایت جنبه‌های تاریک و روشن خانواده را با هم دید. وی در بخش دیگری از سخنان خود با انتقاد شدید نسبت به فیلم‌های اجتماعی ایرانی تاکید کرد: فیلم سازان در فیلم ساختن به هر چیزی توجه می‌کنند ولی در باب مسائل اجتماعی به ندرت دیده می‌شود که فیلم ساز با کارشناس اجتماعی مشورت کرده باشد. صادقی به یکی از فیلم‌هایی که اخیرا در کشور و با موضوع خانواده ساخته شده است اشاره و خاطرنشان کرد: بسیاری از فیلم‌هایی که در ایران با موضوع اجتماعی و خانواده ساخته می‌شود سعی در نهادزدایی از خانواده دارد به طوری که دیده می‌شود اکثر اعضا در خانواده هیچ جایگاهی ندارند در حالی که ما در واقعیت چیز دیگری مشاهده می‌کنیم. وی با بیان اینکه فیلم‌ها با بی انصافی ساخته می‌شود ادامه داد: فیلم دیگری که با موضوع خیانت ساخته شده است چنان این مساله را به تصویر کشیده است که گویی خیانت به موضوع اول خانواده ایرانی تبدیل شده است. این عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: در رسانه و فیلم‌های ما کژتابی زیادی در مورد خانواده دیده می‌شود؛ این مسائل به هیچ عنوان با خانواده ایرانی قرابت ندارد. صادقی در پایان اعلام کرد: واقعیت این است که وضعیت خانواده آنطور که در جامعه ما به تصویر کشیده می‌شود نیست.
وجود دو میلیون و 500 هزار خانوار زن سرپرست در کشور
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور از وجود دو میلیون و 500 هزار خانوار زن سرپرست در کشور خبر داد و گفت: فوت همسر به علت بیماری قلبی-عروقی، سوانح، تصادف و سرطان‌ها عمده ترین دلیل زن سرپرست شدن خانوارهای ایرانی است. دکتر حبیب الله مسعودی فرید در نشست تخصصی خانواده که در دانشگاه خوارزمی برگزار شد، گفت: بهزیستی دو حیطه فعالیت اصلی دارد که اولین حیطه به ارتقای سلامت اجتماعی، کاهش بروز و شیوع آسیب‌های اجتماعی و حمایت و توانمندسازی افراد آسیب دیده مربوط می‌شود. مسعودی فرید افزود: حیطه دوم فعالیت بهزیستی پیشگیری از معلولیت‌ها و توانمندسازی معلولان است که در سطح ملی توسط معاونت امور اجتماعی سازمان بهزیستی پیگیری می‌شود. وی در ادامه آماری از کودکان تحت پوشش این سازمان اشاره و تصریح کرد: در حال حاضر 9 هزار کودک در 570 مرکز این سازمان نگهداری می‌شود که 85 درصد آنها بدسرپرست هستند. معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور از وجود دو میلیون و 500 هزار خانوار زن سرپرست در کشور خبر داد و گفت: فوت همسر اولین دلیل زن سرپرست شدن خانواده‌های ایرانی است و از آنجایی که مهمترین دلایل مرگ مردان در ایران بیماری قلبی-عروقی، سوانح، تصادف و سرطان‌ها است این مسائل به زن سرپرست شدن خانواده در ایران منجر می‌شود. مسعودی فرید یکی از ضعف‌های مرتبط با زنان سرپرست خانوار در کشور را عدم توانمندسازی و آماده سازی آنان برای ایفای نقش سرپرستی عنوان و تصریح کرد: وقتی سرپرست خانواده از بین می‌رود چون زن از قبل برای چنین روزی آماده نشده است و نهادهای حمایتی هم ضعیف عمل می‌کنند؛ خانواده دچار آسیب می‌شود. وی به تشریح آسیب‌های اجتماعی در کشور پرداخت و گفت: ما در بحث آسیب‌های اجتماعی زنان در معرض خشونت را داریم؛ به همین دلیل خط 123 مرکز فوریت‌ها و اورژانس اجتماعی در 190 شهر کشور فعال شده است. این مسئول ادامه داد: یکی از سیاست‌هایی که توسط بهزیستی دنبال می‌شود این است که در استان‌های کوچک این خط مستقیما به مرکز استان متصل شود. مسعودی فرید خاطرنشان کرد: در برخی موارد به خصوص موضوعاتی چون کودک‌آزاری و همسرآزاری اگر موضوع به صورت تلفنی حل نشود دخالت حضوری اجتناب ناپذیر می‌شود به همین دلیل 300 خودرو خدمات سیار در کشور وجود دارد که به این موضوع می‌پردازد.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی از امضای تفاهم نامه ای با نیروی انتظامی و قوه قضاییه خبر داد و گفت: در برخی از موارد حضور مددکاران به درگیری منجر می‌شود به همین دلیل حضور مددکاران به همراه نیروی انتظامی برای مداخله هماهنگ اجتناب ناپذیر می‌شود. وی به آمار تماس با اورژانس اجتماعی اشاره و تصریح کرد: در سال گذشته 600 هزار تماس با این مراکز برقرار شد که هفت و نیم درصد از آنها به دلیل همسر آزاری و 92.5 درصد به دلیل کودک آزاری بود.این م سئول از وجود 195 مرکز مداخله بهزیستی برای کاهش طلاق در کشور خبر داد و افزود: 15 خانه امن نیز در ارتباط با موضوع خشونت خانگی در کشور فعال شده است.
دولت در مسائل اجتماعی تمامیت‌خواهانه عمل می‌کند
استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران گفت: پلیس 110 مثالی از تمامیت‌خواهی دولت است که در همه جا حضور دارد ولی هیچ کاری از پیش نمی‌برد؛ در حوزه‌های اجتماعی نیز دولت همین گونه عمل می‌کند.دکتر تقی آزاد ارمکی در نشست تخصصی خانواده اظهار کرد: پلیس 110 مثالی از تمامیت خواهی دولت است که در همه جا حضور دارد ولی هیچ کاری از پیش نمی‌برد؛ در حوزه‌های اجتماعی نیز دولت همین گونه عمل می‌کند.آزاد ارمکی افزود: ما در این حوزه باید کارهای زیادی انجام دهیم و تامل کنیم تا بدانیم چه کسانی باعث به وجود آمدن این اتفاق هستند. وی ادامه داد: یکی از مشکلات اساسی در این حوزه مشکل روشی است؛ موضوعی که مطرح می‌شود این است که آیا فقط یک نوع خانواده در ایران وجود دارد یا هزاران نوع؟ این موضوعی است که در مورد آن کارهای زیادی باید انجام شود.
این استاد دانشگاه تهران به پدیده مردان بی مسئولیت ایرانی اشاره کرد و گفت: سوال اینجاست که این مردان بی مسئولیت از کجا آمده اند؟ آزاد ارمکی با بیان اینکه جامعه ایرانی براساس یک انسان اجتماعی بنا شده است خاطرنشان کرد: ما در مورد انسان حرف می‌زنیم، در باب اجتماع هم صحبت می‌کنیم، ولی در مورد انسان اجتماعی حرفی نمی‌زنیم. وی ادامه داد: جامعه شناسی ایرانی قبل از پرداختن به مسائل دیگر باید مختصات انسان اجتماعی را توضیح دهد. این استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به ویژگی سازگاری ایرانی اشاره و تاکید کرد: سازگاری ایرانی قدرت است نه ضعف؛ سازگاری هنر انسان ایرانی است. وی افزود: سازگاری با سرزمین خشک و نداری‌ها هنر انسان ایرانی است و در واقع این مردمان منطقه کویر هستند که ایران را حفظ کرده اند. آزاد ارمکی به موضوع درونی کردن دشمن توسط ایرانیان در طول تاریخ اشاره کرد و یادآور شد: ما هیچ‌گاه دشمن را بیرون نینداخته ایم؛ ولی دشمن را در خدمت خود قرار داده ایم مانند مغول ها، اما جامعه شناسی ایرانی نسبت به این موضوعات بی اعتناست.
تغییر و تحولات خانواده در ایران نگران کننده نیست
یک جمعیت شناس معتقد است همان طور که از تغییر و تحولات تکنولوژی نگران نمی‌شویم نباید از تغییر و تحولات خانواده هم نگران شویم. دکتر شهلا کاظمی پور در این نشست تخصصی گفت: ما از تغییر و تحولات تکنولوژی نگران نمی‌شویم؛ ولی وقتی بحث تغییر در خانواده می‌شود نگران می‌شویم. این نگرانی درست نیست. کاظمی‌پور افزود: این تغییرات در اصل دارای یک کاربرد است که به وجود آمده و در حال حاضر تداوم پیدا کرده است. وی در ادامه با مطرح کردن چرخه زندگی به بررسی تغییر و تحولات به وجود آمده در ایران از دیدگاه جمعیتی پرداخت و گفت: چرخه زندگی خانواده با ازدواج زوجین شروع و با مرگ آخرین زوج به پایان می‌رسد. این استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: چرخه زندگی به پنج مرحله بی‌فرزندی اولیه، فرزندآوری از تولد اولین فرزند تا آخرین فرزند، ترک خانه توسط فرزندان از اولین فرزند تا آخرین فرزند، بعد از والدین بودن و در نهایت بیوگی تقسیم می‌شود. کاظمی‌پور به مهمترین دلایل تغییر چرخه زندگی اشاره و تصریح کرد: این چرخه به دلایلی همچون تغییر در سن ازدواج، امید به زندگی و فرزندآوری تغییر می‌کند. این جمعیت شناس ادامه داد: از یک قرن گذشته تا کنون در ایران تعداد فرزندان کاهش، سن ازدواج افزایش و امید به زندگی نیز بیشتر شده است. وی در ادامه به مقایسه شاخص‌هایی از تغییرات خانواده بین سال‌های 1300 تا 1395 پرداخت و گفت: سن ازدواج مردان در سال 1300 به طور میانگین 22 سال بود و در سال 1390 به 27.2 سال افزایش پیدا کرده است. کاظمی‌پور افزود: سن ازدواج زنان نیز از 16.5 سال در سال 1300 به 24 سال در سال 1390 افزایش پیدا کرده است. این استاد دانشگاه تهران به تغییراتی که در اختلاف سن زوجین بین سال‌های 1300 تا 1390 ایجاد شده اشاره و اعلام کرد: اختلاف سنی زوجین در طول زمان کاهش یافته و از 5.5 سال به 3.2 سال رسیده است. وی با بیان اینکه میانگین تعداد فرزندان خانواده ایرانی در سال 1300 هشت نفر بود اضافه کرد: در سال 90 این تعداد به 1.8 فرزند برای هر خانواده رسیده است. کاظمی پور خاطرنشان کرد: در حالی که زوجین در سال 1300 با فاصله یکسال پس از ازدواج صاحب فرزند می‌شدند اما این فاصله در سال 90 با افزایشی چهار برابری مواجه شد و به چهار سال رسید. وی به افزایش امید به زندگی اشاره و تصریح کرد: امید به زندگی یک ایرانی در سال 1300 حدود 40 سال برآورد شده است ولی در سال 90 امید به زندگی 34 سال افزایش پیدا کرد. این جمعیت شناس ادامه داد: سنوات زندگی زناشویی در سال 1300 حدود 20 سال بود؛ این شاخص در سال 90 به 42 سال رسید. کاظمی‌پور در بخش دیگری از سخنان خود با انتقاد از نحوه اعلام آمار توسط ثبت احوال کشور خاطرنشان کرد: ثبت احوال همواره اعلام می‌کند که ازدواج رو به کاهش و طلاق در حال افزایش است؛ به نظر من این موضوع به دلیل کاهش جمعیت است و به هیچ وجه نگران کننده نیست. وی افزود: نسبت بستن میان ازدواج و طلاق درست نیست زیرا تغییرات جامعه را باید در ساختاری پیوسته به هم بررسی کنیم. کاظمی‌پور در پایان اعلام کرد: مثلا بالا رفتن سن ازدواج را باید در ارتباط با بالا رفتن امید به زندگی در نظر گرفت.