پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

می توان ادعا نمود که قدمت پدافند غیر عامل به قدمت تمدن بشری باز می گردد.این موضوع برای نسلهای بشر به صورت تلاش آنها برای حراست و مراقبت در برابر دشمنان طبیعی و انسانی نمایان شده است و در طول تاریخ همواره تمهیداتی را برای در امان ماندن از این حوادث مد نظر داشته است .
آمار و سوابق جنگهای گذشته نشان می دهد پدافند عامل در حال حاضر به تنهایی قادر به مقابله با سلاح های مدرن و مخرب آفندی جهت جلوگیری از اثرات ویرانگر آنها بر مراکز حیاتی و حساس و نیروی انسانی نیستند و لذا به کار گیری اصول و معیارهای پدافند غیرعامل می تواند به تکمیل زنجیره دفاعی کمکی موثر و قابل توجه نماید که این امر به طور شایسته ای از جانب مقام معظم رهبری نیز مورد تاکید قرار گرفته است. به جاست این موضوع به ویژه از سوی وزارتخانه ها و سازمان های عمرانی مورد اهتمام جدی تری قرار گیرد. در این نوشتار در خصوص تعاریف ، اهداف ، پیشینه تاریخی ، جایگاه قانونی ، جایگاه فنی ، ضرورتها ،اصول ،روشها و موضوعات اساسی پدافند غیر عامل مطالبی ارائه شده است.
● پیشینه تاریخی پدافند غیر عامل:
می توان ادعا نمود که قدمت پدافند غیر عامل به قدمت تمدن بشری باز می گردد. لیکن این موضوع برای نسلهای بشر به صورت تلاش آنها برای حراست و مراقبت در برابر دشمنان طبیعی و انسانی نمایان شده است و در طول تاریخ همواره تمهیداتی را برای در امان ماندن از این حوادث مد نظر داشته است . برج و باروهای حفاظتی شهر ها ، قلعه ها و حصارها نمونه های بارزی در این خصوص می باشند. در عصر جدید با توجه به مقتضیات عالم جدید و ایجاد دولتها، این موضوع از حیطه شهر ی به گستره ملی انتقال پیدا نمود. با بروز جنگ جهانی اول و دوم و کشیده شدن پای جنگ به شهرها این موضوع اهمیت بیشتری یافت و شکل علنی به خود گرفت. پس از آن جنگ سرد و چالشهای جهانی مرتبط با سلاحهای کشتار جمعی اهمیت این بحث را بیشتر نمود. در نهایت با وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر و جنگهای دهه اخیر بین کشورها، این مبحث وارد فاز جدیدی از مطالعات و برنامه های اجرایی شد.
● جایگاه پدافند غیر عامل در قانون برنامه چهارم توسعه:
هیات وزیران در سال ۱۳۸۴آئین نامه اجرائی بند پ تبصره ۱۷ قانون بودجه سال ۸۴ کل کشور را به تصویب رسانده ودر فصل ۱۰ این قانون که قوانین مرتبط با امنیت ملی مطرح شده است و در بند ۱۱ ماده ۱۲۱ به موضوع پدافند غیر عامل اشاره دارد و مطابق متن زیر مواردی را در این خصوص برای خود لازم الاجرا نموده است. رعایت اصول پدافند غیر عامل درطراحی و اجرای طرحهای حساس و مهم ودر دست مطالعه ونیز تأسیسات زیربنایی و ساختمانهای حساس و شریانهای اصلی و حیاتی کشور و آموزش عمومی مردم توسط دستگاههای اجرایی و تخصصی موضوع ماده (۱۶۰) قانون برنامه چهارم توسعه، به منظور پیشگیری و کاهش مخاطرات ناشی از سوانح غیرطبیعی مد نظر بوده و این دستگاهها موظف اند بر اساس سیاستها ،الویتهاو دستورالعمل های کارگروه دائمی پدافند غیر عامل کشور درصدی از اعتبارات تملک دارائی های سرمایه ای خود راجهت اجرای طرحهای مصوب کارگروه اختصاص دهند.بر اساس این قانون کمیته های دائمی پدافند غیر عامل در دستگاههای اجرائی و تخصصی کشور به منظور اجرائی کردن اهداف پدافند غیر عامل تشکیل و فعالیت خواهند داشت. همچنین در مهر ماه سال ۸۶ سندی را با عنوان سند راهبردی پدافند غیرعامل کشورتوسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تهیه و به تصویب رسانده شده، که بخش عمده ای از طرح جامع پدافند غیر عامل کشور در آن پیش بینی شده است که شامل چشم انداز و همسو با چشم انداز ۲۰ ساله، اهداف کلان و بلند مدت، اهداف کوتاه مدت، سیاست های اجرایی و راهبردی می باشد. تلاش برای توسعه پایدار کشورو تحقق اهداف چشم انداز ۲۰ ساله توسعه ای کشور ایجاب میکند، که عنصر پدافند غیر عامل که به معنی ارزیابی آسیب پذیرها و تهدیدهای احتمالی و برنامه ریزی برای حذف این موارد در اجرای طرحهای اقتصادی ،اجتمائی و توسعه ای کشور است، مورد توجه ویژه قرار گیرد.
● جایگاه فنی پدافند غیر عامل:
ریشه بحث های پدافند غیر عامل به نیازهای انسان برای زندگی بر می گردد ، با مروری بر هرم نیازهای انسانی، نقش بسیار مهم خواسته ایمنی و امنیت آشکار است. پدافند غیر عامل به منظور تامین ایمنی و امنیت انسان در برابر پتانسیل های بروز خطر، می باشد. ازطرفی دیگر پدافند غیر عامل را می توان از زاویه مدیریت بحران مورد تحلیل قرار داد، در این صورت شناسایی پتانسیل های بحران خیزی ، نحوه مدیریت و کنترل بحران به عنوان ورودیهای سیستم های پدافند غیر عامل شناخته می شوند. همچنین پدافند غیر عامل را از زاویه دید آسیب پذیری نیز مورد بررسی قرار می دهند،که در این صورت شناخت جایگاههایی که به عنوان نقطه ضعف سیستم می باشند، به عنوان ورودیهای سیستم بوده. ضلع دیگر مباحث پدافند غیر عامل بحث های ایجاد ایمنی و امنیت عمومی می باشد که به صورت آموزش و همکاری همگانی تبلور می یابد.
● اهمیت،ضرورت و اهداف پدافند غیرعامل
برابر آمار سرشماری سال ۱۳۷۸، تعداد شهرهای کشور ۶۰۰ و تعداد روستاهای آن ۶۵۰۰ روستا بوده است، پدافند هوائی مراکز حیاتی و حساس موجود کشور در شهرها صرفا با توپ ضد هوائی ۲۳ میلیمتری، نیازمند ۲۴۰۰۰۰ قبضه توپ، یک میلیون و دویست هزار نفر نیروی انسانی (خدمه)، ۳۰۰۰۰ آتشبار و ۷۵۰ گردان ویژ پدافند هوایی خواهد بود که امکان تامین، تشکیل، سازماندهی و پشتیبانی آن دور از دسترس می باشد.
دفاع غیرعامل در واقع مجموعه تمهیدات ،اقدامات و طرح هایی است که با استفاده از ابزار، شرایط و حتی المقدور بدون نیاز به نیروی انسانی به صورت خود اتکا صورت گیرد .چنین اقداماتی از یک سو توان دفاعی مجموعه را در زمان بحران افزایش داده و از سوی دیگر پیامدهای بحران را کاهش و امکان بازسازی مناطق آسیب دیده را با کمترین هزینه فراهم می سازد. در حقیقت طرح های پدافند غیرعامل قبل از انجام مراحل تهاجم و در زمان صلح تهیه و اجرا می گردند. با توجه به فرصتی که در زمان صلح جهت تهیه چنین طرح هایی فراهم می گردد،ضروری است این قبیل تمهیدات در متن طراحی ها لحاظ گردند. به کارگیری تمهیدات و ملاحظات پدافند غیرعامل علاوه برکاهش شدید هزینه ها، کارآیی دفاعی طرح ها، اهداف و پروژه ها را در زمان تهاجم دشمن بسیار افزایش خواهد داد.

با پیچیده تر شدن جنگ ها و بکارگیری تکنولوژی و فن آوری در جنگ های نوین، پدافند غیر عامل نیز چهره های متفاوتی را به خود گرفته است. امروزه مردم برای ادامه زندگی نیازمند خدمات متفاوتی هستندو احتیاج به محیط آرام و قابل سکونت درون شهرها دارند و بایستی ایمنی و آسایش کافی داشته باشند. درحال حاضر عمده ترین هدف پدافند غیرعامل، ایمن سازی و کاهش آسیب پذیری زیرساخت های مورد نیاز مردم است تا بتدریج شرایطی را برای امنیت ایجاد نماید. این گونه اقدامات مهم در اکثر کشورهای دنیایا انجام شده و یا در حال اقدام است. این اقدامات اگر به صورت یک برنامه ریزی و با طراحی در توسعه کشور(توسعه پایدار) نهادینه شود، خود به خود بسیاری از زیر ساخت هایی که ایجاد می شود، در ذات خود ایمنی خواهند داشت .برای اصلاح زیرساخت های فعلی هم می توان با ارائه راهکارهایی مثل مهندسی مجدد، آنها را مستحکم کرد.
● اهداف پدافند غیرعامل:
۱) کاهش قابلیت و توانایی سامانه های شناسایی، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن.
۲) بالا بردن قابلیت بقا، استمرار عملیات و فعالیت های حیاتی و خدمات رسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیر نظامی کشور در شرایط وقوع تهدید، بحران و جنگ.
۳) تقلیل آسیب پذیری و کاهش خسارت و صدمات تاسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیر نظامی کشور در برابر تهدیدات و عملیات دشمن.
۴) سلب آزادی و ابتکار عمل از دشمن.
۵) صرفه جوئی در هزینه های تسلیحاتی و نیروی انسانی.
۶) فریب و تحمیل هزینه بیشتر به دشمن و تقویت بازدارندگی.
۷) افزایش آستانه مقاومت مردم و نیروی خودی در برابر تهاجمات دشمن.
۸) حفظ روحیه و انسجام وحدت ملی و حفظ سرمایه های ملی کشور.
۹) حفظ تمامیت ارضی، امنیت ملی و استقلال کشور.
● ملاحظات در پدافند غیرعامل
تجربیات حاصل از جنگ تحمیلی و خسارت های وارده ناشی از تهاجمات دشمن به تأسیسات نظامی و صنعتی از قبیل: کارخانجات تولید تسلیحات نظامی، نیروگاه ها، پالایشگاه ها، محورهای مواصلاتی، بیمارستان ها، پادگان ها و صنایع مادر، لزوم توجه به دفاع بهینه را که تلفیقی از پدافند عامل و غیرعامل می باشد را بر همگان روشن ساخت. آنچه که در این میان و در خصوص پدافند غیرعامل و اصول مرتبط با آن مد نظر است توجه به این نکته اساسی است که در ساخت و راه اندازی پروژه ها و طرح های بزرگ و کلان اقتصادی باحجم سرمایه گذاری های انبوه نظیر پالایشگاه ها، سدها، مجتمع های پتروشیمی، فرودگاه ها و غیره به اصول و مبانی پدافند غیرعامل در گذشته شاید توجه اساسی به عمل نیامده است و از طرفی نیز بدون توجه به ملاحظات امنیتی و دفاعی سرمایه گذاری های کلانی در سطح کشور انجام گرفته و یا در حال انجام است. پروژه ها وتأسیسات اقتصادی و زیربنایی بدون رعایت و یا دخالت ملاحظات و ترتیبات دفاعی و امنیتی ساخته شده و یا توسعه یافته اند و به صورت یک هدف کاملا عریان و در عین حال قابل توجه و مورد علاقه دردسترس و یا تیررس دشمن وکشورهای مهاجم قرار گرفته اند. موقعیت و موضع استقرار استحکامات و تجهیزات دفاعی کشور نظیر سایت های موشکی و راداری با توجه به این نکته که برخی از آنها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی توسط نیروهای بیگانه طراحی و ساخته شده اند و یا توسط سیستم های جاسوسی و سیستم های جمع آوری و شناسایی دشمن کشف و شناسایی شده اند نیز تغییری نکرده است. چنین به نظر می رسدکه تأسیسات و ابنیه های فنی در دو بخش نظامی و غیرنظامی بدون انجام مطالعات و بررسی های ژئوپلتیکی، طرح های آمایش سرزمین و طرح های آمایش دفاعی احداث گردیده و یا توسعه یافته اند. صنایع مادر و زیربنایی در کشور نیز به صورت یکپارچه و عظیم و در عین حال متمرکز طراحی و راه اندازی شده اند و به مسأله بزرگ بودن این قبیل صنایع در مقابل توجه به اصول و مبانی پدافند غیرعامل از قبیل کوچک سازی و پراکنده سازی، توجه بیشتری معطوف شده است.
● رویکرد جامع به مقوله پدافند غیرعامل
با توجه به روند جنگ ها و شرایط حال حاضر دنیا( چه از لحاظ تکنولوژیکی و چه از لحاظ سیاست های راهبردی) رویکردهای زیر برطرح پدافند غیرعامل حاکم است:
۱) به عنوان یک فرض مسلم وقطعی، پرداختن و توجه ویژه به مقوله پدافند غیرعامل از لحاظ کمی و کیفی و بررسی سامانه هایی که می بایست مورد توجه پدافند غیرعامل قرار گیرند، نقش مهم و ارزشمندی را در تعیین سرنوشت جنگ بر عهده خواهدداشت.
۲) نظر به اهمیت در خور توجه و بایسته پدافند غیرعامل و سامانه های آن، وحدت فرماندهی و هماهنگی در خصوص نحوه و چگونگی اجرا، هدایت و راهبرد عملیات استتاری در سطوح عمودی و افقی نیروهای مسلح کشور و سایر منابع ملی، لازمه موفقیت در عملیات های پدافند غیرعامل و کارآمدی مدیریت راهبردی این نوع پدافند مبتنی برشیوه های نوین است .
۳) بدون شک پیشرفت های روز افزون در حوزه های ارتباطات، مخابرات و سیستم های شناسایی و جمع آوری اطلاعات، تغییرات قابل توجهی را در مکانیسم ها و سازوکارهای حاکم بر فعالیت ها و چالش های نظامی و دفاعی بوجود آورده است. همچنین شرایط حاضر جهانی بسیار متغییر بوده و روند رو به رشد سیستم های مزبور بسیار شتاب آلود و سریع است.
۴) از آنجا که روش های طراحی، مراقبت و نگهداری، برنامه ریزی و توسعه میدانی در پدافند غیرعامل نوین با توجه شرایط و نحوه رویارویی و تقابل با دشمن از نظر سیاسی و جغرافیایی متفاوت است، تنوع شرایط و راهکارها، انعطاف و پویایی مفهوم فرماندهی وکنترل عملیات پدافند غیرعامل را در پی دارد.
از عناصر و پارامترهایی که در فرآیند برنامه ریزی برای مدیریت، فرماندهی و کنترل مستقیم و غیرمستقیم پدافند غیرعامل مهم و تأثیرگذار هستند می توان موارد زیر را برشمرد:
ـ فرهنگ سازمانی
ـ ساختار سازمانی و سلسله مراتب فرماندهی
ـ سیاست های راهبردی ( استراتژی راهبردی و دکترین )
ـ امکانات موجود رزمی و پشتیبانی
ـ سطح دانش و آگاهی فرماندهان
● حوزه های پدافند غیرعامل :
محورهای های کلان تأثیرگذار بر پدافند غیرعامل در سطح ملی بر اساس نمودار ارائه شده شامل موارد ذیل می باشد:
ـ حوزه عمرانی ( زیربنائی)
ـ حوزه حمل و نقل و ارتباطات
ـ حوزه دارو، غذا، آّب و بازیابی نیروی انسانی
ـ حوزه انرژی
ـ حوزه رسانه ها و تبلیغات روانی
ـ حوزه مخابرات
ـ حوزه صنایع
ـ حوزه مالی و اقتصادی
ـ حوزه دیپلماسی و امنیت
ـ حوزه دفاع
● برخی مفاهیم کلیدی مرتبط با پدافند غیر عامل:
▪ پدافند:
پدافند در مفهوم کلی، دفاع، خنثی کردن و یا کاهش تاثیرات در مقابل کلمه آفند به معنی هجوم و حمله بوده . پدافند به دو بخش تقسیم می شود: پدافند عامل و پدافند غیرعامل تقسیم میگردد. پدافند در معنای لغوی مترادف با دفاع است، دفاع نیز بر دو قسم است دفاع عا مل و دفاع غیر عامل. دفاع عامل مبتنی بر فعالیت نیروهای مسلح و متکی بر تسلیحات و تجهیزات نظامی می باشد.
ـ پدافند عامل:
پدافند عامل عبارت از رویارویی و مقابله مستقیم و به کارگیری جنگ افزارهای مناسب و موجود توسط نیروههای نظامی به منظور دفع حمله و خنثی کردن اقدامات آفندی ,ودر واقع شامل عملیانی در برگیرنده حمله ، مقابله و دفاع نظامی با ابزارها و سلاحهای جنگی ، می باشد.
ـ پدافند غیرعامل:
پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد که مستلزم به کارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش دادودر واقع صرفنظر از منشا تهدید متوجه حفاظت از اشیا و پدیدهای موجود می باشد، در واقع در کنار پدافند عامل، نوع دیگری از دفاع وجود دارد که به آن پدافند غیر عامل می گویند، تعریف این نوع پدافند در تمام دنیا یکسان است و به دفاعی گفته می شود که متکی به تجهیزات و تسلیحات نظامی نیست. پدافند غیر عامل مجموعه ای از برنامه ریزی ها، طراحی ها و اقدامات است که باعث کاهش آسیب پذیری در مقابل تهدیدات دشمن می شود، از این مفهوم تحت عنوان بازدارندگی نیز یاد می شود. سیاستهای اصلی پدافند غیر عامل مبتنی بر بقا و حفظ امنیت بوده و هدف کلی پدافند غیرعامل، ایمن سازی و کاهش آسیب پذیری زیرساخت های مورد نیاز مردم است، تا بتدریج شرایطی را برای امنیت ایجاد نمایدودر واقع پدافند غیر عامل مربوط به دوران صلح است که خود باعث کاهش هزینه ها،جلوگیری از اتلاف وقت ، انرژی و بالا بردن ضریب امنیت در جامعه است.

▪ مفهوم دفاع غیرنظامی:

در منابع لاتین عبارت «دفاع غیرنظامی» یا «دفاع شهری» برابر با عبارت civil Defence است. دفاع غیرنظامی «حفاظت از غیر نظامیان در شرایط جنگی»بوده و از این رو مشتمل بر بخشی از دفاع ملی است که در پی تمهیدات لازم به منظور کسب آمادگی کافی در برابر هرگونه حمله احتمالی یا باج خواهی از یک کشور ایجاد می گردد. طبق این تعریف، دفاع غیر نظامی باید «ایمنی جمعیت غیرنظامی کشور و ادامه حیات آنان (در زمان جنگ) را تضمین نماید». از این رو دفاع غیرنظامی به صورت سیستماتیک اهداف زیر را دنبال می نماید:
۱) مجموعه تمهیدات دفاع عامل و غیرعامل برای افراد و تاسیسات غیرنظامی
۲) مجموعه فعالیت های که می توان با انجام آن از بروز و استمرار سوانحی که جان و مال مردم را تهدید می کند جلوگیری نمود و یا در صورت بروز، آثار ناشی از آن را کاهش داد
۳) کاهش خسارات مالی و صدمات جانی وارده بر غیرنظامیان در اثر حوادث طبیعی یا حوادث غیرطبیعی
۴) به حداقل رسانیدن آثار حاصل از حملات نظامی بر جمعیت غیرنظامی
۵) مقابله فوری با شرایط اضطراری حاصل از حملات نظامی بر جمعیت غیرنظامی
۶) بازیابی و برقراری تسهیلات و خدمات به آسیب دیدگان در نتیجه حملات نظامی بر جمعیت غیرنظامی
ایجاد رخنه در اتحاد مردم و حاکمیت، یک آفند غیر عامل است که عموما دشمن به کار می برد. ایجاد بحران کاذب اقتصادی، انتشار شایعه مثل گسترش بیماری سارس در آسیای شرقی توسط رسانه های آمریکا که اقتصاد کشورهای آسیای شرقی را در عرض چند هفته به زمین زد،( در حالی که طبق اعلام مقامات مالزیایی آمار کشته شدگان تصادفات جاده ای مالزی ده برابر مرگ و میر ناشی از سارس بوده است)و همین امر باعث شد که عوارض اقتصادی و شایعات ناشی از این بیماری، مشکلات فراوانی برای این کشورهابوجود آورد. جنگ رسانه ای را می توان یک آفند غیرعامل دانست، مقابله و آمادگی با آفند غیرعامل بسیار سخت است زیرا نیازمند مهارت های بسیار بالایی است. در این زمینه باید برای مدیران کشور آموزش های لازم را تدارک دید. در تقسیم بندی( شخصی ام) به این نوع از جنگ ها، جنگ نسل پنجم می گویم. این نوع جنگ ها، جنگ های نرم افزاری و پیچیده هستند. با تمام این تفاسیر، خوشبختانه قرآن کتاب آسمانی مسلمانان مملو از نکته هایی برای مقابله با این نوع جنگ ها ست. به عقیده اینجانب جنگ های آینده دنیا قطعا به سمت گسترش این نوع جنگ هاست که در آن بااستفاده از ایجاد سازمان های غیردولتی با ماموریت های کاذب در حوزه های مختلف اقتصادی، سیاسی، امنیتی، اجتماعی وفرهنگی، درکشورها، ناپایداری دائمی وفروپاشی حکومت ها رخ خواهدداد(همانند فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی)، سلاح قدرتمند ثقلین (قرآن کریم وعترت) ، نه تنها راه مقابله با انواع مختلف ومتعدد این نوع جنگ هارابه ما می دهد بلکه باجرات می توانم بگویم که موقعیت بسیار بالای آفندی را به ما می دهد که درصورت انجام مطالعات دقیق آمایش سرزمینی درکره خاکی، قابلیت اجرایی بالائی دارد.
● ارتباط پدافند غیر عامل و مدیریت بحران :
پدافند غیر عامل همان طور که گفتیم هر اقدامی است که به طور غیر مسلحانه بتواند آثار یک حمله نظامی یا جنگ را کاهش دهد.چند بحث مهم در پدافند غیر عامل مطرح است، تهدیدشناسی مناسب یکی از مهمترین مباحث است. پدافند غیر عامل به دو بخش پدافند سخت و پدافند نرم نیزتقسیم می شود. در پدافند سخت از اقدامات سخت افزاری مثل اقدامات مهندسی استفاده می شودوپدافند نرم شامل استفاده از تاکتیک هایی است که مشتمل بر برنامه ریزی و آماده سازی سیستم و سازمان هاست. مدیریت بحران بسیار گسترده بوده بگونه ای که می توان این گونه تصور کرد که یک دایره وسیعی تحت نام مدیریت بحران وجود دارد و در واقع یک چارچوب است که می توان هر محتوایی را وارد آن کرد و به مدیریت آن پرداخت. در این چارچوب می شود یک حادثه مانند زلزله را قرار داد یا می توان مبحث دفاع و جنگ را پیگیری کرد. مدیریت بحران با سازماندهی در ارتباط است. سازماندهی در جنگ شکل خاصی دارد و در حوادث طبیعی هم شکل دیگری به خود می گیرد. در هر دو بحث به فرماندهی، مدیریت، عملیات، پشتیبانی و لجستیک نیاز است، اما این دو در محتوا متفاوت هستند. مدیریت بحران را می توان با دو بینش جدید و قدیمی که وجود دارد، بررسی کرد. در بینش قدیمی، مدیریت بحران بیشتر با عملیات مرتبط بوده و توجهی به سیاستگذاری و برنامه ریزی نمی شد، در واقع این گونه تصور می شد که مدیریت بحران فقط عملیات است و در این دیدگاه، حضور تیم های امدادونجات، اورژانس، هلال احمر و... و عملیات انجام گرفته توسط آنان مساوی با مدیریت بحران بود. اما در حال حاضر، جنس کار و نگرش تغییر یافته است. در نگرش جدید، تدوین دکترین، سیاستگذاری علمی، آمایش سرزمین به صورت تخصصی، تدوین راهبردها ومدیریت صحیح پروژه ها اهمیت دارندکه اگر سیاستگذاری درست نبوده و ساختار مناسبی هم وجود نداشته باشد با وجود استفاده از بهترین امکانات، مدیریت بحران ناموفق و عقیم خواهد بود. چرخه مدیریت بحران از پیشگیری و کاهش مخاطرات شروع می شود، آمادگی، مقابله و بازسازی مراحل بعدی چرخه مدیریت بحران هستند. اقدامات انجام شده در مراحل مختلف متفاوت است، در بحث پیشگیری به دنبال آن هستیم تا از ایجاد یک حادثه جلوگیری نماییم و کاهش مخاطرات شامل انجام کارهایی است تا بعد از بروز حادثه، عوارض کمتری حاصل شود، که با پیشگیری متفاوت است.برخی اوقات، دو مورد فوق، خلط موضوع می شوند. nر علم جدید مدیریت بحران، پیشگیری و کاهش مخاطرات از هم جدا شده اند، کاهش مخاطرات در حوادث جنگی بیشتر به کار می آید. در قسمت مقابله هم وارد مبحث عملیات می شویم که خود شامل ۱۶ نوع عملیات می شود. مخابرات، شریان های حیاتی، نفت و گاز، آواربرداری، تامین غذا، اسکان اضطراری، سرپناه و دیگر موارد جزء این ۱۶ عملیات هستند. فاز آمادگی قبل از مقابله صورت می پذیرد و اقدامی نرم افزاری است، که شامل آموزش به مدیران و پرسنل می شود. فاز بازسازی هم آخرین مرحله است، که شامل احیا، مرمت و بازسازی بناها، تاسیسات صنعتی و باز توانی روانی انسانهاست. فرآیند مدیریت بحران از تدوین دکترین، انجام سیاستگذاری و تدوین استراتژی آغاز می شود. در این بین باید تهدید شناسی مناسب صورت بگیرد و نقشه خطر پذیری تدوین شود، تهیه نقشه خطرپذیری کشور یکی از ضروریات است و باید اقدام لازم توسط تمامی دستگاههای اجرائی صورت بگیرد، اگر این نقشه تهیه نشوددر مراحل بعدی دچار مشکل خواهیم شد. مراحل بعدی نیز شامل عملیات، آموزش و مانور می شود.