پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

استان البرزبرغم بارش هاي خوب بهاري، به دليل وجود بيش از 12 هزار حلقه چا غيرمجاز و برداشت هاي بي رويه از منابع آب زيرزميني در ساليان گذشته و تهي شدن اين منابع و تخريب مخازن زيرزميني، كماكان زيرتيغ خشكسالي قرار دارد و مديريت منابع آبي براي اين استان يك ضرورت محسوب مي شود.
رضا كيايي پور معاون حفاظت و بهره برداري آب منطقه اي البرز گرچه از بهبودي وضعيت آب سدهاي اين استان به واسطه بارش هاي خوب چند ماه گذشته خبرداد اما اين را نيز گفت كه برداشت هاي بي رويه سفره هاي زير زميني را تهي كرده كه اين تهديدي براي استان محسوب مي شود. از ابتداي سال آبي جاري (مهرماه 94) تا چهاردهم ارديبهشت ماه ميزان بارش ها در استان البرز 394 ميلي متر گزارش شده كه نسبت به مدت مشابه سال قبل كه 306 ميليمتر بوده، 29 درصد افزايش نشان مي دهد. 91 درصد مخزن سد كرج پر بوده و نسبت به سال گذشته پنج درصد آب ذخيره شده در آنم بيشتر شده است. 80 درصد حجم سد طالقان را نيز آب فرا گرفته اما تنها بخش ناچيزي از اين دو سد سهم استان البرز است. معاون آب منطقه اي البرز بر اين نكته تاكيد مي كند كه با توجه به برداشت هاي بي رويه در 20 سال گذشته وضعيت مناسبي دربخش آب هاي زير زميني نداريم. احياي سفره هاي آب زير زميني ، انسداد چاه هاي غير مجاز و جلوگيري از اضافه برداشت چاه هاي مجاز، نصب كنتور ها و ادوات اندازي برروي چاه هاي مجاز، تشكيل گروه هاي گشت و بازرسي براي صيانت از دشت و منابع آبي، تشكيل تشكل هاي مردمي ، براي جلب مشاركت مردم در حفاظت از منابع آبي، از جمله اقدامات براي احياي منابع آب زير زميني است. استان البرز با پنج هزار و 800 كيلومتر مربع مساحت در ساليان گذشته، از مناطق پرآب كشور محسوب مي شد و اين ويژگي آن را كانون توجه بسياري گردشگران و مقصد سيل مهاجرت ها قرار داد. شاخص هاي بارندگي در زمان ترسالي نشان مي دهد ميانگين بارندگي اين استان بيش از 21 ميليمتر بيشتر از متوسط كشوري بوده است. با كاهش منابع آبي شاهد آسيب به بخش كشاورزي استان هستيم، استاني كه نزديك به سه ميليون نفر جمعيت در خود جاي داده است. اين بخش جدا ناپذيراز زندگي مردم كه گرهي كور با آب به آن زده شده، چندي است كه گاهي نفسش به شماره مي افتد و زماني همچون روزهاي اخير كه در رحمت خداوندي به روي زمين هاي تشنه باز مي شود، باز هم اين مزارع تشنه سيراب نمي شوند. 20 سالي است، آسمان دراقليم خاورميانه و ايران چندان روي خوش به زمين نشان نمي دهد، بارش ها به تناوب كمتر و كمتر مي شود . پيامد خشكسالي يا كم بارشي و به دنبال آن پديده گرد و خاك آن شده كه آفت برجان درختان تنومند و مقاوم بلوط زاگرس بيفتد و هزاران درخت را نقش بر زمين كند، پديده اي كه زنگ خطر را براي محيط زيست انساني ، گياهي و جانوري به صدا درآورده است. امسال استان البرز كه در سالهاي گذشته ميانگين بارندگي در آن بيشتر متوسط كشور بود، بيش از ديگر استان هاي ايران در تهديد خشكسالي قرار گرفت. منابع آبي به عنوان يك فاكتورمهم در شكل گيري اقليم هر منطقه مورد ارزيابي قرار مي گيرد كه خود به سه دسته آبهاي سطحي ؛ آبهاي زيرزميني وسدها تقسيم مي شود. در بخش نخست رودخانه هاي استان قرار دارند كه مهمترين آنها روخانه هاي كرج و طالقان رود هستند. در بخش دوم آبهاي زير زميني قرار دارد كه در اشكال چاه ها ، قنوات وچشمه ها مورد بهره برداري قرار گرفته و به تغيير سيماي اقليمي استان نيز انجاميده است. سومين قسمت از منابع رطوبتي استان را سدها تشكيل مي دهند كه شامل دو سد بزرگ اميركبير كرج و طالقان است كه هريك با آبياري بخش وسيعي از زمينهاي اطراف خود در رويش وپوشش گياهي استان ودر نتيجه اقليم منطقه اثر مي گذارد. در اين جا بايد گفت كه استان البرز با اين منابع آبي كه از گذشته وجود داشته بخش اعظمي از بار استان هاي همجوار خود و پايتخت نشينان را به دوش مي كشد، ولي تحمل اين بار پس از سال ها و همچنين برداشت هاي بي رويه از سفره هاي زيرزميني، اين منطقه را به سمت خشكي كشانده است. طبق آمارهاي رسمي، البرز داراي يك ميليارد و 100 ميليون متر مكعب آب سطحي و 12ميليون متر مكعب منابع آبهاي زيرزميني است.
**وضعيت كشاورزي در استان البرز
استان البرز در بخش كشاورزي به خاطر برخورداري از شرايط اقليمي ممتاز، خاك حاصلخيز، كيفيت مناسب و مطلوب آب‌هاي سطحي و زيرزميني، وجود شرايط كشت دوم و سوم در برخي نقاط، وجود نهالستان براي عرضه به كل كشور و به ويژه امكان تصفيه و بازيافت فاضلاب در بخش كشاورزي، داراي موقعيتي استثنايي است و يكي از استان‌هاي مهم كشور در بخش توليد محصولات كشاورزي محسوب مي‌شود.
سرپرست توليدات گياهي جهاد كشاورزي استان البرز در خصوص وضعيت كشاورزي و مشكل كم آبي در استان البرز به خبرنگار ايرنا گفت: در حال حاضر اراضي زراعي اين استان كه محصولاتي همچون گندم، جو، ذرت علوفه اي، پنبه و ... در سطح 45 هزار و 159 توليد مي شود و باغات اين استان در 24 هزار و 950 هكتار از اراضي البرز واقع شده است. محمد تاج الديني افزود: گيلاس، زردآلو، هلو، آلو، سيب، آلبالو، شليل، گلابي، گردو، بادام، توت و ... و محصولات سبزي و صيفي و محصولات گلخانه اي از جمله مهم‌ترين محصولات اين استان مي‌باشند. وي اضافه كرد: توليد گندم و جو در استان البرز در سال زراعي گذشته مجموعا 57هزار تن بوده‌ كه اين مقدار نسبت به مدت مشابه سال گذشته با توجه به بحران خشكسالي استان، هفت هزار تن افت محصول داشته است. وي اظهار داشت: بر اساس برداشت محصولي كه از سطح مزارع و باغات اين استان مي شود به حدود 615 ميليون متر مكعب آب نياز داريم كه از اين ميزان 354 ميليون متر مكعب نياز بخش زراعت و 261 ميليون متر مكعب نياز بخش باغي اين استان است. وي گفت: هم اكنون حدود 45 هزار نفر به عنوان توليد كننده و بهره بردار در بخش هاي مختلف كشاورزي مشغول فعاليت هستند كه از اين تعداد 17 هزار نفر در حوزه توليدات گياهي اين استان مشغول فعاليت هستند. تاج الديني ميزان اراضي زراعي و باغي استان را كه به سيستم هاي نوين آبياري مجهز شده اند را در سطحي معادل 11 هزار هكتار عنوان كرد و افزود: بيشتر اين مزارع به سيستم آبياري نوين باراني و باغات به سيستم آبياري قطره اي مجهزهستند. اين مسئول ادامه داد: جهاد كشاورزي استان البرز برنامه ها و اقداماتي را براي مصرف بهينه آب كشاورزي پيش بيني كرده و در دستور كار خود قرار داده كه اين اقدامات در حوزه هاي منابع انساني، خاك، آب، سرمايه و ماشين آلات است. وي افزود: در حوزه آموزش منابع انساني، باغداران و كشاورزان در خصوص استفاده بهينه از آب و روشهايي كه منجر به افزايش كارآيي مصرف آب شود و در حوزه توليد خاك، كه شامل روش هاي حاصلخيزي خاك، افزايش قابليت نگهداري و ذخيره سازي آب در زمين با افزايش ماده آلي خاك و خاك ورزي، حفاظت و استفاده بهينه از ماشين آلات در خاك ورزي در مزرعه و امور به زراعي در هنگام كاشت و آرايش بوته ها در جهت كمتر شدن تبخير و تعرق گياهان است. سرپرست معاونت توليدات گياهي استان البرز بيان داشت: با توجه به خشكسالي هاي اخير، استفاده از علم اصلاح نباتات و ارقام مقاوم به خشكي براي محصولات كشاورزي در اين استان پيشنهاد شده است. وي گفت: براي سال زراعي جاري پنج رقم گندم و چهار رقم جو مقاوم به خشكي و كم آبي به كشاورزان استان پيشنهاد شده كه ارقام گندم شامل پيشتاز، پارسي، سيوند، سيروان و پيشگام بوده و ارقام جو شامل بهمن، نصرت، ريحان و يوسف است.
اين مقام مسئول در جهاد كشاورزي استان البرز ميزان اراضي زير كشت گندم و جو را در سال زراعي جاري 20 هزار هكتار عنوان كرد و يادآور شد: براي پوشش زراعت در اين اراضي از ارقام بذور توليدي و خود مصرف استفاده مي شود. وي ادامه داد: در استان يكهزار و 620 تن بذر گندم در طبقات پرورشي سن و مادري و گواهي شده توسط بخش خصوصي و دولتي توليد شده و همچنين 700 تن بذر جو توسط اين دو بخش توليد شده است. تاج الديني يكي ديگر از روشهاي زراعت در زمان كم آبي را مديريت مصرف آب در گياه دانست و افزود: اين روش يكي از روشهاي استفاده بهينه از آب كشاورزي است كه انتخاب ارقام مقاوم به خشكي آخر فصل و انتقال بخشي از رشد گياه به گلخانه و توصيه كشت نشاء در محصولات سبزي و صيفي پيشنهاد مي شود. وي بيان داشت: همچنين در بخش باغي، اصلاح و احياء باغات همچون اصلاح سيستم هاي آبياري و ايجاد باغات الگويي و استفاده از پايه هاي مقاوم به خشكي و پايه رويشي توصيه مي شود. مدير آب و خاك جهاد كشاورزي استان البرز نيز در خصوص راههاي مبارزه با كم آبي گفت: با توجه به اجراي سيستم هاي آبياري تحت فشار براي استفاده بهينه از منابع آبي امسال سه هزار هكتار سهميه آبياري تحت فشار براي اراضي اين استان مصوب شده كه منتظر دستورالعمل اجرايي آن در خصوص افزايش يارانه هاي پرداختي به كشاورزان در واحد سطح هستيم. حجت الله رضايي با اشاره به اينكه از مجموع 74 هزار هكتار اراضي كشاورزي استان حدود يك هفتم آن به سيستم آبياري نوين مجهز شده اند، افزود: تا كنون حدود 11 هزار و 400 هكتار از اراضي زراعي و باغي استان به انواع سيستم هاي آبياري نوين تجهز شده اند . وي همچنين نصب كنتور هوشمند آب بر روي چاه هاي آب كشاورزي را از ديگر راههاي استفاده بهينه و صرفه جويي در مصرف آب كشاورزي دانست و اظهار داشت: با نصب اين كنتورها مي توان ميزان نياز كشاورز به آب براي مزارعشان را كنترل كرد كه كشاورز چه زماني و به چه ميزاني آب مصرف كند. رضايي اجراي خطوط انتقال آب را از ديگر راههاي استفاده بهينه از منابع آبي دانست و گفت: اين خطوط بر روي انهار زراعي اجرا مي شود كه در بعضي از روستاها در اجراي اين طرح به جاي لوله گذاري از كانال هاي بتني استفاده است. وي افزود: تا كنون حدود 750 كيلومتر از انهار زراعي استان به انواع پوشش هاي بتني تجهيز شده اند و سالانه توان اجراي 300 كيلومتر كانال آبياري در اين استان وجود دارد. وي با اشاره به اينكه 80 درصد هزينه اجراي اين طرح در مزارع توسط دولت و 20درصد توسط كشاورزان پرداخت مي شود، اضافه كرد: احداث استخرهاي ذخيره آب نيز يكي ديگر از راههاي استفاده بهينه از آب كشاورزي است. وي گفت: محدوديت اعتبار بخصوص در دو سال گذشته روند اجراي طرح هاي آب و خاك را كند كرده است. مدير آب و خاك جهاد كشاورزي استان البرز همچنين طرح استفاده از شيوه هاي آبياري نوين دربخش كشاورزي از مهم ترين اقداماتي است كه براي كاستن از آثار كم آبي و بهره برداري بهينه از آب در اين استان در دست اقدام قرار گرفته است. معاونت آب و خاك جهاد كشاورزي براي افزايش راندمان آب در مزارع در دو بخش انتقال آب تا سر مرزعه و داخل مزرعه عمل مي كند كه در بخش اول شامل انتقال آب از منابع آبي تا سرمزرعه و باغات و پوشش انهار و ايزوله كردن كانالهاي آبياري است و بخش دوم شامل مجهز كردن اراضي به سيستم هاي نوين آبياري است. وي يكي از بزرگترين طرح هاي آبي در استان البرز را كه از سال 90 آغاز شده و اميد است تا دهه فجر امسال به بهره برداري برسد را اجراي طرح ايستگاه پمپاژ پساب كرج عنوان كرد و گفت: با بهره برداري از اين طرح پيش بيني مي شود در دراز مدت در هر ثانيه يك هزار و 300 ليتر آب براي اراضي زراعي و صنعت شهرستان كرج تامين شود. وي ادامه داد: با توجه به اينكه اين ايستگاه در منطقه ماهدشت واقع شده پيش بيني مي شود علاوه بر پوشش دو هزار هكتار از اراضي اين منطقه بتواند تا حدي اراضي شهرستان اشتهارد را نيز سيراب كند. وي گفت: با توجه به اينكه اين آب از تصفيه فاضلاب شهري بدست مي آيد فقط مناسب استفاده از مزارعي است كه محصولات آن به صورت مستقيم وارد سفره مردم نمي شود كه مي توان از آن در مزارع گندم، جو و پنبه و همچنين بخش صنعت استفاده كرد. رضايي يكي از معضلات اصلي در بخش كشاورزي استان را وجود چاههاي غيرمجاز دانست و افزود: هم اكنون حدود 16 هزار و 648 حلقه چاه در بخش هاي كشاورزي، صنعت و شرب استان وجود دارد كه بنا به گفته آب منطقه اي بيش از 12 هزار حلقه آن فاقد پروانه بهره برداري هستند.
وي وجود اين چاهها را كه اغلب در بخش كشاورزي هستند را استفاده بي رويه از سفره هاي زيرزميني عنوان كرد كه پيامد آن فرونشست زمين و خشك شدن چاه هاي مجاز است. مدير آب و خاك جهاد كشاورزي استان البرز قطع شدن حق آبه كشاورزان از سد كرج را يكي ديگر از معضلات كشاورزي و كشاورزان در استان البرز برشمرد و گفت: اين حق آبه به دليل تامين آب شرب شهر تهران و كاهش بارندگي هاي چند سال گذشته قطع شده كه موجب شده اراضي منطقه ماهدشت كرج و باغات سرحدآباد و روستاهاي زير سد با مشكل مواجه شوند.
*** كشاورزان در انتظار حمايت
با توجه به وضعيت بحراني آب در كشور مسئولان بر اين عقيده اند كه ذخاير آبي استان البرز نبايد تنها براي مصرف استان مورد استفاده قرار گيرد و بايد در اين حوزه نگاهي ملي و مديريت صحيح وجود داشته باشد. در كنار نظرات و عقايد كارشناسانه مسئولان اما كشاورزان البرزي تمام اميدشان به نزولات آسماني و حمايت هاي مسئولان استاني از كشاورزي البرز است، البرزي كه با وجود وسعت اندك به پايتخت كشاورزي كشور شهره است.