پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

کاهش بارش ها و تکرار تجربه تلخ خشکسالی در ایران نیازمند اجرای برنامه های علمی و هدفمند است که دراین میان کاشت گیاهان و محصولات مقاوم به کم آبی و دارای ارزش غذایی بالا به عنوان یکی از راهکارهای موثر و فراگیر شناخته شده است.
آنطور که پایگاه های علمی دنیا پیش بینی کرده اند، آب های قابل مصرف و آشامیدنی جهان رو به پایان است.این موضوع نیز به تائید سازمان جهانی منابع (WRI) رسیده به طوریکه این سازمان وضعیت آب 167 کشور جهان را تا سال 2040 را مورد بررسی قرار داده است .نتایج داده ها مشخص کرد که تا سال 2040 تعداد 33 کشور جهان با بحران بسیار شدید آب مواجه خواهند بود.در این میان ایران رتبه 13 را از لحاظ بحران آب به خود اختصاص داده و نشان می دهد تشدید بحران آبی برخی کشورمان سه برابر افزایش یافته است. بحران شدید آبی به وضعیتی اطلاق می‌شود که سالانه ۸۰ درصد از آب در دسترس مصرف‌کنندگان خانگی، کشاورزی و صنعتی یک کشور بهره‌برداری و آن سرزمین با تهدید کمبود آب شدید مواجه شود.بروز این بحران نتیجه عوامل مختلفی است که بخشی از آن به عوامل طبیعی و محیطی و بخشی نیز ناشی از عملکرد انسان ها است. این عوامل هرچه که هستند، محیطی را ایجاد خواهند کرد که در آن شرکت‌ها، مزارع و ساکنان مناطق به‌شدت به منابع محدود آب وابسته خواهند بود و در مقابل تغییر جزئی منابع آب آسیب‌پذیر می‌شوند. چنین شرایطی امنیت آب و رشد اقتصادی کشورها را تهدیدخواهد کرد و در این راستا دولت‌های ملی و محلی باید برنامه‌های آب‌وهوایی قدرتمندی ارائه کنند.در شرایطی که جهان با کمبود آب دست و پنجه نرم می کند تغییر اقلیم نیز باعث گرم تر شدن کره زمین تا سال 2040 تا 2 درجه سانتیگراد می شود که در این شرایط گیاهانی همچون گندم، جو و ذرت که وابستگی زیادی به آب دارند تا حد زیادی از گردونه کشت خارج می شوند به طوریکه تا این سال 25درصد کشت گندم را از دست می دهیم.رویکرد جدید بشریت در این شرایط باید کشت گیاهانی باشد که مقاومت زیادی به شرایط اقلیمی به وجود آمده دارند، گیاهانی که از هزاران سال پیش در چرخه غذایی انسان ها قرار داشتند.این گیاهان بر اثر عواملی همچون انقلاب سبز در جهان به ویژه کشورهای آسیایی و ایران کنار گذاشته شدند.این تغییر کشت منجر به از رده خارج شدن گیاهان بومی همچون ارزن، سورگوم و کینوا شد و برنج، گندم، جو و ذرت که وابستگی زیادی به آب دارند کشت و خوراک غالب شد.با توجه به وجود آینده آبی نه چندان خوش برای کشورمان، محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی سال هاست در حال تحقیق برای احیاء وترویج کشت دوباره این گیاهان بومی هستند.رئیس بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران به خبرنگار ایرنا گفت: تمام دلایل تغییرات اقلیمی به شرایط طبیعی مربوط نیست بلکه خیلی از بی مبادلاتی ها و بی تدبیری های که در حوزه بهره برداری از منابع طبیعی به خصوص در بخش آب انجام داده ایم باعث شده که این وضعیت فاجعه بار را از نظر آب داشته باشیم.بابک ناخدا افزود: امروز کشورما از لحاظ کیفیت خاک هم وضع بدتری نسبت به آب دارد به طوریکه رکوردار فرسایش خاک در دنیا است.وی افزود: جنبه مثبت این است که فعالیت های تحقیقاتی در کشور با سرعت در حال انجام است که به کمک اقدامات علمی و با استفاده از ذخایر توارثی و تنوع زیستی به چالش های درون مزرعه پاسخ دهیم.رئیس بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران گفت: تلاش ها براین است تا با ارتقای سطح بهبود پوشش گیاهی و تولید محصولات با ارزش غذایی به معیشت روستائیان و کشاورزان کمک شود.وی با بیان اینکه تحقیقات خوبی در این زمینه انجام شده، اظهار داشت: در کارهای تحقیقاتی تلاش می شود تمام صفات خوب ارقام مختلف یک گونه را جمع آوری و در یک رقم تجمیع کنیم تا به نتیجه دلخواه و مناسب شرایط اقلیمی سخت برسیم.ناخدا گفت: یکی از شرایط کشت این گیاهان جدید توسط کشاورزان وجود بازار مناسب برای این محصولات است زیرا اگر محصولی کشت شود ولی از طرف دولت حمایت هایی همچون خرید تضمینی و فعالیت های ترویجی وجود نداشته باشد، محصول روی دست کشاورز مانده و باعث دلسرد شدن او می شود.رئیس بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران ادامه داد: این پژوهشگاه علاوه بر کار تحقیقاتی برای کشت مناسب این گیاهان و معرفی آنها به کشاورز اقدام به ایجاد زنجیره کامل ارزش محصولات می کند یعنی از تولید تا فرآوری محصول و بازار فروش آن را می بیند.وی اظهار داشت: با این روند به اشتغال خانواده های روسئائیان و مشارکت فرزندان و همسران فعالیت های کشاورزی کمک می شود.این محقق با بیان اینکه بیشتر تحقیقات انجام شده در کشور به خصوص در مراکز دانشگاهی فقط به تولید مقاله می انجامد، گفت: این در حالی است که این علم باید تبدیل به ثروت و کار شود و کمک به رفع مشکل کشاورزان بکند.وی افزود: ما به دنبال معرفی گیاهان جایگزین به کشاورزان هستیم که در شرایط سخت پاسخگوی نیاز کشاورز و به تبع آن مردم باشد .رئیس بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران اظهار داشت: ازجمله فعالیت ها گسترش کشت گیاهان دارویی است که ذخایر ارزنده ای در کشور داریم.وی به نمونه های گیاهان مقاوم به کم آبی و دارای ارزش غذایی بالا اشاره کرد و گفت: در تلاش هستیم تا این نمونه ها در کشاورزی ایران جایگاه خاصی پیدا کنند.

***استویا 400 برابر شیرین تر از شکر
ناخدا یک نمونه از این گیاهان را «استویا» دانست که با عنوان قند رژیمی برای کاهش عوارض دیابت نیز از آن یاد می شود به طوریکه 400 برابر از شکر شیرین تر بوده و در صنعت شیرینی سازی و قنادی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.رئیس بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران گفت: این گیاه به طور صددرصد از خارج وارد می شود ولی محققان این پژوهشگاه با کار بر روی این گیاه و استفاده از ترکیبات تحریک کننده رشد درصدد هستند تا قسمت هوایی گیاه و شاخساره های آن را افزایش دهند زیرا پتانسیل اقتصادی بیشتری در آن نهفته است.

*** ارزن گیاه یتیم یا فراموش شده
رئیس بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی کشور از «ارزن » به عنوان یک نمونه دیگر از گیاهان نجات دهنده کشاورزی ایران نام برد.وی گفت: این گیاه از گذشته های دور در ایران کشت می شد اما وقتی انقلاب سبز و ترویج روش های آمریکایی گندم ،جو، برنج و ذرت را جایگزین آن کرد.ناخدا با تاکید بر اینکه به دنبال احیای کشت گیاهان فراموش شده در کشور هستیم، افزود: به منظور ترویج و ایجاد بازار مصرف این گیاهان کمپین «اسمارت فودها» را راه اندازی کرده ایم که در این کمپین ضمن معرفی این گیاهان و فرآورده های مختلف آن، فواید این گیاهان از لحاظ تاثیر در سلامت مردم و کنترل بیماری ها معرفی می شود.وی یکی از این گیاهان فراموش شده را «ارزن» دانست که تصور مردم بر استفاده دامی و گیاهی آن است در حالیکه با استفاده به عنوان خوراک، تاثیرات زیادی برای سلامتی دارد.
ناخدا گفت: یکی از تاثیرات این گیاه بر روی بیماری «سلیاک» است که مبتلایان به این بیماری قادر به جذب گلوتن نبوده و در نهایت به سرطان دستگاه گوارش می انجامد به طوریکه 10 درصد جمعیت کشورمان مبتلا به این بیماری بوده و حتی کودکان در سنین پایین، مادران باردار و شیرده نیز به این بیماری مبتلا می شوند.رئیس بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران افزود: ارزن دارای
ارزش غذایی بالا بوده و سرشار از لحاظ اسید فولیک، مواد معدنی وآهنی است .وی بیان داشت: این محصول قادر به بهبود بیماری های گوارشی است و دوره کشت آن حدود 45 تا 60 روز است.
ناخدا با اشاره به اینکه چند سالی است از «کینوا» به عنوان یک کشت جایگزین نام برده می شود، گفت: کینوا محصولی بسیار گران است در حالیکه ارزن علاوه بر ارزان بودن ارزش غذایی بالاتری نیز دارد.
وی، ارزن را شامل ارقام مختلفی همچون دم روباهی، مرواریدی و انگشتی عنوان کرد و افزود: از این محصول می توان انواع پوره ها، شیرینی، سرلاک، میکس، انواع شیرینی و برنجک تهیه کرد.
وی دلیل نامگذاری این گیاهان به عنوان اسمارت فود را ارزش غذایی بسیار بالا، غنی بودن از لحاظ اسید فولیک، زینک (روی) و آهن دانست و اظهار داشت: این گیاه چند برابر گندم، کینوا، اسفناج، گوشت گوساله و مرغ آهن دارد.ناخدا گفت: این گیاه مقاوم به کم آبی بوده و برای محیط زیست و کره زمین ارزشمند است.

***سالکورنیا گیاهی شوری پسند
رئیس بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران به کار تحقیقاتی بر روی پرورش بعضی از گیاهان شوری پسند و دارای جنبه خوراکی ، دارویی و فواید زیست محیطی اشاره کرد و گفت: سالکورنیا جزو گیاهان شوری پسند است که در شرایطی رشد می کند که هیچ گیاه دیگری قادر به رشد نیست.وی افزود: محققان این پژوهشگاه با پرورش این گیاه و کشت آن به صورت پایلوت در 150 هکتار از اراضی غرقابی شور کشور همچون سواحل جنوبی، گرگان و دریاچه ارومیه به نتایج خوبی رسیده اند.وی اظهار داشت: این گیاه علاوه بر اینکه از شرایط بحرانی محیطی همچون گرد و غبار و طوفان نمک جلوگیری می کند و موجب اصلاح بیولوژیک خاک می شود، قسمت هوایی آن نیز به عنوان غذا و چاشنی های مختلف نیز مورد استفاده قرار می گیرد.ناخدا با بیان اینکه این گیاه موجب سبزینگی در مناطق با خاک و آب شور می شود، گفت: سالکورنیا علاوه بر اینکه برای انسان مصرف غذایی و دارویی دارد برای خوراک دام نیز استفاده می شود.وی اضافه کرد: از خشک شده این گیاه نیز به عنوان نمک سبز استفاده می شود که شامل تمام املاح است و اثرات سوء سدیم را برطرف می کند چون کلسیم و پتاسیم دارد و از فشار خون نیز جلوگیری می کند.با این حال محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران معتقدند که برای نجات کشور از بحران خشکسالی و کم آبی علاوه بر اجرای فراگیر طرح های آبخیزداری ، بخش عمده کشت محصولات کشاورزی و زراعی به سمت محصولات مقاوم و کم آب بر هدایت شود.ایران حدود 18 میلیون هکتار اراضی کشاورزی دارد که حدود هشت میلیون هکتار این اراضی آبی و مابقی دیم است.به گفته محققان ، ترغیب کشاورزان به کشت محصولان کم آب بر در عین حال دارای ارزش غذایی بالا می تواند به معیشت و سلامت مردم و محیط زیست کمک کند.پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران از سال 1379 با هدف توسعه و استفاده از فناوری های نوین کشاورزی به منظور حل مشکلات بخش کشاورزی، تامین امنیت غذایی کشور، ارتقای سطح سلامت غذایی جامعه، حفاظت از منابع پایه و بسترهای زیست محیطی در راستای توسعه پایدار، تولید علم و ثروت و کمک به ایجاد اشتغال مولد و خوداتکایی در محصولات کشاورزی در کرج تاسیس شده است.