پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

آبراه خلیج همیشه فارس یکی از مهمترین نقاط حساس و استراتژیک جهان است که به روایت تاریخ، شاهد رویدادهای فراوانی بوده و هست.
خلیج فارس با منابع سرشار از انرژی و اقتصادیِ خود از دیر بازمطمع نظر قدرت های بزرگ و رقابت آن ها با یکدیگر بوده است. قرن شانزدهم میلادی آغاز عصر رقابت های استعمار گران در ایران بود که در این راستا ابتدا پرتغالی ها و در سنوات بعدی اسپانیایی ها، عثمانی ها، هلندی ها، فرانسوی ها، آلمانی ها، انگلیسی ها و از اواخر قرن بیستم تاکنون آمریکایی ها با حضور نظامی خود همواره آرزوی تسلط بر این منطقه ی استراتژیک را در دل می پروراندند ولی هیچ کدام توفیق دسترسی دائمی برخلیج فارس را به دست نیاوردند. دریا سالارِ پرتغالی آلفونسو آلبوکرک در سال 1506 با ناوگانی مرکب از 16 کشتی و 1300 مرد جنگی رهسپارِ آب های اقیانوس هند شد، در مسیر خود ابتدا چندین جزیره و بندر در سواحل عربستان و دریایِ عُمّان از جمله مسقط و خورفکان را متصرف و سپس با به توپ بستنِ جزیره ی هرمز این جزیره را که پیش از هجوم پرتغالی هایکی از مهّم ترین مراکز تجاریِ جهان به شمار می رفت تسلیم خود نمود و بر آن شد تا در جزایر تحت سلطه اش مبادرت به ساخت قلعه هایی نماید . آلفونسو در اکتبر 1507 محلِ ' مورونا ' در جزیره ی هرمز را برای ساخت قلعه ای استوار انتخاب کرد، با ساخت این قلعه و از آن تاریخ به بعد هر کشتی که از تنگه ی هرمز عبور می کرد با شلیک یک تیرِ توپ و به عنوان اخطار متوقف می شد و تا قبل از پرداخت باج یا عوارض عبور به مأمورین پرتغالی، حق گذر کردن از این آبراه به آن ها داده نمی شد. حکمرانی پرتغالی ها بدون بر خورد با مشکلی تا سال 1515 در هرمز ادامه داشت در این سال از طرف اهالی شورشی بر علیه اشغالگران روی داد که منجر به بیرون راندن آن ها ازاین جزیره شد. آلبوکرک که در آن برهه از زمان نایب السلطنه ی هند بود با 26 کشتی و 2200 سرباز عازم خلیج فارس شد وضمن این که جزیره ی هرمز را دوباره به تصرف خود در آورد با حمله ور شدن به جزیره های قشم و بندر گامبرون (بندرعباس فعلی)، این جزایر را نیز اشغال کرد. از وقایع مهم و شاخصِ دوران شاه عباس صفوی جنگ با استعمار گران پرتغالی به منظور اخراج آن ها از خلیج فارس بود، شاه عباس مسوولیت کوتاه کردن دست اجانب از این منطقه ی زرخیز را که سال ها در خلیج فارس حکومت می کردند، به امام قلی خان والی فارس محول کرد. در 8 ژانویه 1622 مستند به قراردادی که بین امام قلی خان و 'ادوارد مونکس' نماینده ی کمپانیِ هند شرقی به امضا رسید مقرر شد انگلیسی ها که در آن زمان پرتغالی ها را رقیب سرسخت خود در خلیج فارس می دانستند با بکار گیری از کشتی های جنگی خود با نیروهای ایرانی برای خروج پرتغالی ها همکا ری لازم را به عمل آورند. با گذشت ده روز از این قرارداد و در 19 ژانویه کشتی های انگلیسی از بندر جاسک حرکت و در اطراف جزیره ی قشم ودر مقابل قلعه ی نظامی پرتغالی ها لنگر انداختند، آن گاه تعدادی از نیروهای انگلیسی به نیروهای تحت امر امام قلی خان پیوستند، ساکنین قلعه که خود را در محاصره ی کامل دیدند به ناچار تسلیم شدند و کلیه استحکامات و تجهیزاتشان در اختیار نیروهای ایرانی قرار گرفت. امام قلی خان در 9 فوریه 1622 و پس از آزاد سازیِ جزایر بحرین و گامبرون ، تصمیم گرفت جنگ با پرتغالی ها را در جزیره ی هرمز ادامه دهد، نیروهای نظامی وی متشکل از 200 قایق حامل رزمندگان ایرانی از گامبرون حرکت و جزیره ی هرمز را به محاصره ی خود در آورد. همزمان دو فروند از کشتی های انگلیسی 3000 تن از سربازان ایرانی را که تحت فرمان امام قلی خان بودند در جزیره هرمز پیاده کردند، امام قلی خان بلافاصله با استحکام مواضع خود و سازمان دادن افراد دستور حمله به متجاوزان را صادر کرد.
محاصره ی قلعه و درگیری با نیروهای پرتغالی مستقر در آن به طور شبانه روز مدت ها ادامه یافت، سر انجام با گذشت 74 روز از محاصره قلعه پرتغالی ها و با رشادت ها و جانفشانیِ نیروهای ایرانی در 23 آوریل 1622 بزرگترین و مستحکم ترین قلعه ی آن ها کاملا تسلیم امام قلی خان شد و پرچم دولت پرتغال که بیش از یک قرن بر فراز قلعه ی آلبوکرک بر افراشته شده بود به پایین کشیده شد و به جایِ آن پرچم ایران به اهتزاز در آمد. با شکست و تسلیم کامل نیروهای پرتغالی، نام بندر گامبرون به بندر عباس تغییر یافت ، کشتی های انگلیسی هم بتدریج پرتغالی ها را همراه با زنان و کودکانشان که نزدیک به 3000 تن بودند ابتدا به مسقط و سایر بنادردر سواحل عمّان و سپس به خارج از منطقه منتقل شد، تمام مزدوران غیر پرتغالی نیزبه سردار ایرانی امام قلی خان تحویل داده شدند. با توجه به این که خروج کامل تمام متجاوزان در30 آوریل 1622 مطابق با دهم اردیبهشت 1001 خورشیدی همان سال تحقق پذیرفت، در 22 تیر ماه 1384 هیأت دولت مصوبه ای را تایید کرد که به موجب آن 10 اردیبهشت هرسال 'روز ملی خلیج فارس' نام گرفت و بر اساس تأیید شورای انقلاب فرهنگی چنین روزی به تقویم ایران اضافه شد. این آبراه در هشت سال دفاع مقدس هم صحنه حماسه آفرینی ها فرزندان ایران اسلامی بود و نیروی مقتدر دریایی جمهوری اسلامی ایران در نخستین روزهای جنگ تحمیلی دست ارتش رژیم صدام را در آب های خلیج فارس کوتاه کرد. امروز فرزندان غرور آفرین این سرزمین با اقتدار و توان بالای رزمی محکم و استوار نه تنها خلیج همیشه فارس بلکه هزاران مایل آن طرف تر اقیانوس و دریاها را برای تردد امن کشتی های ایرانی و بین المللی زیر چتر حفاظتی و امنیتی خود قرار داده و با پرچم پرافتخار کشورمان در حال گشت زنی و رصد دریا هستند.
احمد عابدیان
اردیبهشت 1394