پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

استان البرز با پنج هزارو800 کیلومتر مربع مساحت در گذشته ها یکی از مناطق پرآب کشور محسوب می شد و این ویژگی آن را کانون توجه بسیاری گردشگران و حتی سیل مهاجرتها قرار داد.
شاخص های بارندگی در زمان ترسالی نشان می دهد میانگین بارندگی این استان بیش از 21 میلی متر بیشتر از متوسط کشوری بوده است. اکنون چند سالی است که کاهش بارندگی ها این استان را در ردیف نخستین استان های خشک کشور قرارداده است. با این کاهش ما شاهد آسیب به بخش کشاورزی این استان هستیم ، استانی که نزدیک به سه میلیون نفر جمعیت در خود جای داده است. این بخش جدا ناپذیراز زندگی مردم که گرهی کور با آب به آن زده شده، چندی است که گاهی نفسش به شماره می افتد و زمانی همچون روزهای اخیر که در رحمت خداوندی به روی زمینهای تشنه باز می شود، باز هم این مزارع تشنه سیراب نمی شوند. 20 سالی است، آسمان دراقلیم خاورمیانه و ایران چندان روی خوش به زمین نشان نمی دهد، بارش ها به تناوب کمتر و کمتر می شود. پیامد خشکسالی یا کم بارشی و به دنبال آن پدیده گرد و خاک آن شده که آفت برجان درختان تنومند و مقاوم بلوط زاگرس بیفتد و هزاران درخت را نقش بر زمین کند، پدیده ای که زنگ خطر را برای محیط زیست انسانی ، گیاهی و جانوری به صدا درآورده است.
امسال استان البرز که در سالهای گذشته میانگین بارندگی در آن بیشتر متوسط کشور بود، بیش از دیگر استان های ایران در تهدید خشکسالی قرار گرفت. منابع آبی به عنوان یک فاکتورمهم در شکل گیری اقلیم هر منطقه مورد ارزیابی قرار می گیرد که خود به سه دسته آبهای سطحی ؛ آبهای زیرزمینی وسدها تقسیم می شود. در بخش نخست رودخانه های استان قرار دارند که مهمترین آنها روخانه های کرج و طالقان رود هستند. در بخش دوم آبهای زیر زمینی قرار دارد که در اشکال چاه ها ، قنوات وچشمه ها مورد بهره برداری قرار گرفته و به تغییر سیمای اقلیمی استان نیز انجامیده است. سومین قسمت از منابع رطوبتی استان را سدها تشکیل می دهند که شامل دو سد بزرگ امیرکبیر کرج و طالقان است که هریک با آبیاری بخش وسیعی از زمینهای اطراف خود در رویش وپوشش گیاهی استان ودر نتیجه اقلیم منطقه اثر می گذارد. در این جا باید گفت که استان البرز با این منابع آبی که از گذشته وجود داشته بخش اعظمی از بار استانهای همجوار خود و پایتخت نشینان را به دوش می کشد، ولی تحمل این بار پس از سالها و همچنین برداشت های بی رویه از سفره های زیرزمینی، این منطقه را به سمت خشکی کشانده است. طبق آمارهای رسمی، البرز دارای یک میلیارد و 100 میلیون متر مکعب آب سطحی و 12میلیون متر مکعب منابع آبهای زیرزمینی است.
وضعیت کشاورزی در استان البرز
استان البرز در بخش کشاورزی به خاطر برخورداری از شرایط اقلیمی ممتاز، خاک حاصلخیز، کیفیت مناسب و مطلوب آب های سطحی و زیرزمینی، وجود شرایط کشت دوم و سوم در برخی نقاط، وجود نهالستان برای عرضه به کل کشور و به ویژه امکان تصفیه و بازیافت فاضلاب در بخش کشاورزی، دارای موقعیتی استثنایی است و یکی از استان های مهم کشور در بخش تولید محصولات کشاورزی محسوب می شود. سرپرست تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان البرز در خصوص وضعیت کشاورزی و مشکل کم آبی در استان البرز گفت: در حال حاضر اراضی زراعی این استان که محصولاتی همچون گندم، جو، ذرت علوفه ای، پنبه و ... در سطح 45 هزار و 159 تولید می شود و باغات این استان در 24 هزار و 950 هکتار از اراضی البرز واقع شده است. 'محمد تاج الدینی' افزود: گیلاس، زردآلو، هلو، آلو، سیب، آلبالو، شلیل، گلابی، گردو، بادام، توت و ... و محصولات سبزی و صیفی و محصولات گلخانه ای از جمله مهم ترین محصولات این استان می باشند. وی اضافه کرد: تولید گندم و جو در استان البرز در سال زراعی گذشته مجموعا 57هزار تن بوده که این مقدار نسبت به مدت مشابه سال گذشته با توجه به بحران خشکسالی استان، هفت هزار تن افت محصول داشته است. وی اظهار داشت: بر اساس برداشت محصولی که از سطح مزارع و باغات این استان می شود به حدود 615 میلیون متر مکعب آب نیاز داریم که از این میزان 354 میلیون متر مکعب نیاز بخش زراعت و 261 میلیون متر مکعب نیاز بخش باغی این استان است. وی گفت: هم اکنون حدود 45 هزار نفر به عنوان تولید کننده و بهره بردار در بخشهای مختلف کشاورزی مشغول فعالیت هستند که از این تعداد 17 هزار نفر در حوزه تولیدات گیاهی این استان مشغول فعالیت هستند. تاج الدینی میزان اراضی زراعی و باغی استان را که به سیستم های نوین آبیاری مجهز شده اند را در سطحی معادل 11 هزار هکتار عنوان کرد و افزود: بیشتر این مزارع به سیستم آبیاری نوین بارانی و باغات به سیستم آبیاری قطره ای مجهزهستند. این مسئول ادامه داد: جهاد کشاورزی استان البرز برنامه ها و اقداماتی را برای مصرف بهینه آب کشاورزی پیش بینی کرده و در دستور کار خود قرار داده که این اقدامات در حوزه های منابع انسانی، خاک، آب، سرمایه و ماشین آلات است. وی افزود: در حوزه آموزش منابع انسانی، باغداران و کشاورزان در خصوص استفاده بهینه از آب و روشهایی که منجر به افزایش کارآیی مصرف آب شود و در حوزه تولید خاک، که شامل روشهای حاصلخیزی خاک، افزایش قابلیت نگهداری و ذخیره سازی آب در زمین با افزایش ماده آلی خاک و خاک ورزی، حفاظت و استفاده بهینه از ماشین آلات در خاک ورزی در مزرعه و امور به زراعی در هنگام کاشت و آرایش بوته ها در جهت کمتر شدن تبخیر و تعرق گیاهان است. سرپرست معاونت تولیدات گیاهی استان البرز بیان داشت: با توجه به خشکسالی های اخیر، استفاده از علم اصلاح نباتات و ارقام مقاوم به خشکی برای محصولات کشاورزی در این استان پیشنهاد شده است. وی گفت: برای سال زراعی جاری پنج رقم گندم و چهار رقم جو مقاوم به خشکی و کم آبی به کشاورزان استان پیشنهاد شده که ارقام گندم شامل پیشتاز، پارسی، سیوند، سیروان و پیشگام بوده و ارقام جو شامل بهمن، نصرت، ریحان و یوسف است. این مقام مسئول در جهاد کشاورزی استان البرز میزان اراضی زیر کشت گندم و جو را در سال زراعی جاری 20 هزار هکتار عنوان کرد و یادآور شد: برای پوشش زراعت در این اراضی از ارقام بذور تولیدی و خود مصرف استفاده می شود. وی ادامه داد: در استان یکهزار و 620 تن بذر گندم در طبقات پرورشی سن و مادری و گواهی شده توسط بخش خصوصی و دولتی تولید شده و همچنین 700 تن بذر جو توسط این دو بخش تولید شده است. تاج الدینی یکی دیگر از روشهای زراعت در زمان کم آبی را مدیریت مصرف آب در گیاه دانست و افزود: این روش یکی از روشهای استفاده بهینه از آب کشاورزی است که انتخاب ارقام مقاوم به خشکی آخر فصل و انتقال بخشی از رشد گیاه به گلخانه و توصیه کشت نشاء در محصولات سبزی و صیفی پیشنهاد می شود. وی بیان داشت: همچنین در بخش باغی، اصلاح و احیاء باغات همچون اصلاح سیستم های آبیاری و ایجاد باغات الگویی و استفاده از پایه های مقاوم به خشکی و پایه رویشی توصیه می شود. مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان البرز نیز در خصوص راههای مبارزه با کم آبی به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار برای استفاده بهینه از منابع آبی امسال سه هزار هکتار سهمیه آبیاری تحت فشار برای اراضی این استان مصوب شده که منتظر دستورالعمل اجرایی آن در خصوص افزایش یارانه های پرداختی به کشاورزان در واحد سطح هستیم. 'حجت الله رضایی' با اشاره به اینکه از مجموع 74 هزار هکتار اراضی کشاورزی استان حدود یک هفتم آن به سیستم آبیاری نوین مجهز شده اند، افزود: تا کنون حدود 11 هزار و 400 هکتار از اراضی زراعی و باغی استان به انواع سیستم های آبیاری نوین تجهز شده اند . وی همچنین نصب کنتور هوشمند آب بر روی چاه های آب کشاورزی را از دیگر راههای استفاده بهینه و صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی دانست و اظهار داشت: با نصب این کنتورها می توان میزان نیاز کشاورز به آب برای مزارعشان را کنترل کرد که کشاورز چه زمانی و به چه میزانی آب مصرف کند. رضایی اجرای خطوط انتقال آب را از دیگر راههای استفاده بهینه از منابع آبی دانست و گفت: این خطوط بر روی انهار زراعی اجرا می شود که در بعضی از روستاها در اجرای این طرح به جای لوله گذاری از کانال های بتنی استفاده است. وی افزود: تا کنون حدود 750 کیلومتر از انهار زراعی استان به انواع پوشش های بتنی تجهیز شده اند و سالانه توان اجرای 300 کیلومتر کانال آبیاری در این استان وجود دارد. وی با اشاره به اینکه 80 درصد هزینه اجرای این طرح در مزارع توسط دولت و 20درصد توسط کشاورزان پرداخت می شود، اضافه کرد: احداث استخرهای ذخیره آب نیز یکی دیگر از راههای استفاده بهینه از آب کشاورزی است. وی گفت: محدودیت اعتبار بخصوص در دو سال گذشته روند اجرای طرح های آب و خاک را کند کرده است. مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان البرز همچنین طرح استفاده از شیوه های آبیاری نوین دربخش کشاورزی از مهم ترین اقداماتی است که برای کاستن از آثار کم آبی و بهره برداری بهینه از آب در این استان در دست اقدام قرار گرفته است. معاونت آب و خاک جهاد کشاورزی برای افزایش راندمان آب در مزارع در دو بخش انتقال آب تا سر مرزعه و داخل مزرعه عمل می کند که در بخش اول شامل انتقال آب از منابع آبی تا سرمزرعه و باغات و پوشش انهار و ایزوله کردن کانالهای آبیاری است و بخش دوم شامل مجهز کردن اراضی به سیستم های نوین آبیاری است. وی یکی از بزرگترین طرح های آبی در استان البرز را که از سال 90 آغاز شده و امید است تا دهه فجر امسال به بهره برداری برسد را اجرای طرح ایستگاه پمپاژ پساب کرج عنوان کرد و گفت: با بهره برداری از این طرح پیش بینی می شود در دراز مدت در هر ثانیه یک هزار و 300 لیتر آب برای اراضی زراعی و صنعت شهرستان کرج تامین شود. وی ادامه داد: با توجه به اینکه این ایستگاه در منطقه ماهدشت واقع شده پیش بینی می شود علاوه بر پوشش دو هزار هکتار از اراضی این منطقه بتواند تا حدی اراضی شهرستان اشتهارد را نیز سیراب کند. وی گفت: با توجه به اینکه این آب از تصفیه فاضلاب شهری بدست می آید فقط مناسب استفاده از مزارعی است که محصولات آن به صورت مستقیم وارد سفره مردم نمی شود که می توان از آن در مزارع گندم، جو و پنبه و همچنین بخش صنعت استفاده کرد. رضایی یکی از معضلات اصلی در بخش کشاورزی استان را وجود چاههای غیرمجاز دانست و افزود: هم اکنون حدود 16 هزار و 648 حلقه چاه در بخش های کشاورزی، صنعت و شرب استان وجود دارد که بنا به گفته آب منطقه ای بیش از 12 هزار حلقه آن فاقد پروانه بهره برداری هستند. وی وجود این چاهها را که اغلب در بخش کشاورزی هستند را استفاده بی رویه از سفره های زیرزمینی عنوان کرد که پیامد آن فرونشست زمین و خشک شدن چاه های مجاز است. مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان البرز قطع شدن حق آبه کشاورزان از سد کرج را یکی دیگر از معضلات کشاورزی و کشاورزان در استان البرز برشمرد و گفت: این حق آبه به دلیل تامین آب شرب شهر تهران و کاهش بارندگی های چند سال گذشته قطع شده که موجب شده اراضی منطقه ماهدشت کرج و باغات سرحدآباد و روستاهای زیر سد با مشکل مواجه شوند.
کشاورزان در انتظار حمایت
با توجه به وضعیت بحرانی آب در کشور مسئولان بر این عقیده اند که ذخایر آبی استان البرز نباید تنها برای مصرف استان مورد استفاده قرار گیرد و باید در این حوزه نگاهی ملی و مدیریت صحیح وجود داشته باشد. در کنار نظرات و عقاید کارشناسانه مسئولان اما کشاورزان البرزی تمام امیدشان به نزولات آسمانی و حمایت های مسئولان استانی از کشاورزی البرز است، البرزی که با وجود وسعت اندک به پایتخت کشاورزی کشور شهره است.