راه شاهنامه» به‌جای «دو ماراتن»
سپیدار‌آنلاین: گروه گزارش
خانه کوچکی دارد اما کتابخانه بزرگی را در آن جای داده است؛ کتابخانه‌ای که دور تا دور اتاق پذیرایی را گرفته و با کتاب‌های ریز و درشتش خودنمایی می‌کند.
آرام و شمرده حرف می‌زند و در انتخاب کلماتش بسیار دقیق است. وقتی حرف می‌زند یاد کتاب‌های فارسی دوران دبیرستان می‌افتم؛ کتاب‌هایی که کلماتی با ریشه اصیل فارسی را در خود جای داده بودند. هنوز از راه نرسیده‌ام که به آشپزخانه می‌رود و چند دقیقه بعد با فنجانی چای بازمی‌گردد. برای این‌که جای مناسبی برای گذاشتن سینی چای پیدا کند ناچار می‌شود تعدادی از کتاب‌های روی میز را کنار بزند. وقتی خوب نگاه می‌کنم می‌بینم نه فقط ویترین کتابخانه، بلکه تمام گوشه و کنار خانه از کتاب پر شده است؛ کتاب‌هایی که روی بیشتر آنها نام فردوسی و شاهنامه جا خوش کرده است. علی‌اکبر پدرام شاهنامه‌پژوه است، کسی که برای رسیدن به آرامش روحی و فکری کارهای زیادی انجام داده و مکاتب بسیاری را تجربه کرده ولی در آخر پناهی جز شاهنامه نیافته است. از آشنایی با استاد وامقی به عنوان نقطه عطف زندگی‌اش یاد می‌کند و از او به عنوان تاثیرگذارترین فرد زندگی‌اش نام می‌برد و می‌گوید: «تا نفس می‌کشم وامدار اندیشه استاد وامقی هستم». قبل از آشنایی با استاد، چهار سال در حوزه علمیه تحصیل کرده است و با تاسیس دانشگاه آزاد در رشته ادبیات فارسی ثبت نام می‌کند و این ثبت نام دریچه‌ای می‌شود برای آشنایی با دنیای بدیع، حماسی و ماندگار فردوسی. علی‌اکبر پدرام که کرجی‌الاصل است و در طول عمر 58 ساله خود پژوهش‌های زیادی در زمینه شعرهای فردوسی انجام داده و تا جایی پیش رفته که به عنوان یکی از شاهنامه‌پژوهان مطرح شده است. پدرام در کنار شاهنامه‌پژوهی دو کتاب هم به رشته تحریر درآورده که انتشار یکی از آنها با عنوان «بچه‌های زورآباد» به سال‌های دور و اوایل جوانی‌اش بازمی‌گردد و کتاب دیگر که «از دریای مازندران تا دریای پارس» نام دارد سفرنامه‌ای است که در سال 1390 منتشر شده است. پدرام از شاهنامه نه فقط به عنوان یک کتاب بلکه به عنوان اصیل‌ترین دانشنامه فرهنگ ایرانی یاد می‌کند و می‌گوید «تا زمانی که عمر اجازه می‌دهد برای شناساندن این دفتر ماندگار پارسی تلاش خواهم کرد».
شاهنامه با دست‌خط فردوسی؟
علی‌اکبر پدرام در خصوص تعداد نسخ خطی باقی‌مانده از شاهنامه، اظهار کرد: در حال حاضر تنها 30 نسخه معتبر از شاهنامه در کل جهان وجود دارد که معتبرترین آنها نسخه خطی فلورانس است. همه نسخه‌های خطی شاهنامه بعد از مرگ فردوسی نگارش شده‌اند و متاسفانه تا کنون هیچ نسخه‌ای که با دست‌خط خود فردوسی نگارش شده باشد، یافت نشده است. او خاطرنشان کرد: برخی معتقدند نسخه دست‌نویس شاهنامه که به قلم خود فردوسی نگاشته شده تا کنون از بین رفته ولی برخی دیگر بر این باورند که این نسخه وجود دارد و ممکن است در یکی از روستاهای ایران و یا در مجموعه یکی از کلکسیون‌دارهای بزرگ نگهداری شود. پدرام ادامه داد: قدیمی‌ترین نسخه دست‌نویس شاهنامه مربوط به 200 سال بعد از پایان نگارش شاهنامه است و تاکنون نسخه‌ای قدیمی‌تر از آن یافت نشده است.
شاهنامه آینه تمام‌نمای فرهنگ ایرانیان است
این شاهنامه‌پژوه اضافه کرد: شاهنامه تنها دفتری است که زندگی هزاره‌های دور مردمان ایران‌زمین را در قالبی حماسی و جذاب به نگارش درآورده است. او با اشاره به اهمیت شاهنامه در فرهنگ ایرانی یادآور شد: به جرأت می‌توان گفت شاهنامه بزرگ‌ترین و غنی‌ترین دانشنامه فرهنگ ایران است و تمامی آداب، فرهنگ و رسوم ایرانیان قدیم را همانند آینه‌ای منعکس می‌کند. نویسنده کتاب «از دریای مازندران تا دریای پارس» گفت: شاهنامه دفتر کهنی است که در آن از واژه داد به معنای عدالت به کرات استفاده شده است.
او ادامه داد: علاوه بر کلمه داد، در شاهنامه بیش از 400 بار از واژه خرد و 300 بار نیز از ترکیب این کلمه با سایر کلمات استفاده شده که این نشان از اهمیت و جایگاه تفکر و اندیشه در میان ایرانیان قدیم دارد. او افزود: استفاده زیاد از کلمه داد در شاهنامه فردوسی به این معناست که ایرانیان از دیرباز به ترویج عدالت و رفتار عادلانه توجه خاصی داشته و از ناحق کردن حق مظلومان دوری می‌کردند و این کار عملی نکوهیده در بین آنها بوده است.
شاهنامه بزرگ‌ترین اثر حماسی جهان است
پدرام همچنین با اشاره به جایگاه شاهنامه در ادبیات حماسی جهان تاکید کرد: شاهنامه در ادبیات حماسی چنان جایگاهی دارد که بسیاری از ادیبان بزرگ جهان در مقابل آن سر فرود آورده و اعتراف می‌کنند که هیچ حماسه‌ای توان برابری با شاهنامه را ندارد. او ادامه داد: هر یک از حماسه‌های رستم و سهراب، رستم و اسفندیار و ... توانایی برابری با بزرگ‌ترین آثار حماسی جهان همچون ایلیاد و اودیسه را داشته و حتی از این حماسه نیز برتر هستند. این شاهنامه‌پژوه یادآور شد: در شاهنامه می‌توان به اطلاعات تاریخی دست یافت که در هیچ یک از کتاب‌های تاریخی جهان اشاره نشده است. او افزود: برخی برای این که دلیلی برای عدم استناد به این حوادث تاریخی پیدا کنند با این بهانه که شاهنامه افسانه و حماسه است از پذیرفتن حقیقت فرار می‌کنند ولی امروز علم نجوم، ستاره‌شناسی و کانی‌شناسی بسیاری از وقایع تاریخی را که در شاهنامه اتفاق افتاده است تایید می‌کند. این مدرس شاهنامه ابراز کرد: اگر آنچه در شاهنامه بیان شده به تایید تاریخ‌شناسان برسد نه تنها تاریخ ایران بلکه تاریخ کل جهان تغییر خواهد کرد.
شاهنامه به سفارش محمود غزنوی سروده نشده است
نویسنده کتاب «بچه‌های زورآباد» در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به برخی تصورات نادرست در زمینه نگارش شاهنامه فردوسی به سفارش محمود غزنوی، گفت: برخی تصور می‌کنند که فردوسی شاهنامه را به سفارش سلطان محمود غزنوی به نظم درآورده اما این تصور کاملا اشتباه است. او اظهارکرد: زمانی که محمود غزنوی به تخت سلطنت رسید 20 سال از سرایش شاهنامه سپری شده بود و بنابراین این فرضیه رد می‌شود که فردوسی بنا به درخواست محمود دست به نگارش شاهنامه زده باشد. او خاطرنشان کرد: هرچند گفته می‌شود فردوسی برخی از اشعار شاهنامه را در مدح محمود غزنوی سروده ولی استاد جنیدی در کتابی به طور کامل به اثبات رسانده که اشعاری از شاهنامه که در مدح محمود غزنوی است به هیچ وجه توسط فردوسی سروده نشده و دیگران این ابیات را در طول سالیان بعد از نگارش شاهنامه به آن اضافه کرده‌اند. او افزود: علاوه بر این فردوسی در چند بیت از شاهنامه به صورت غیرمستقیم بیان می‌کند که دل خوشی از سلطان محمود غزنوی ندارد بنابراین چطور می‌توان پذیرفت که شاعر آزاده‌ای همچون فردوسی به سفارش یک پادشاه، 30 سال از عمر خود را برای نگارش چنین اثر فاخری صرف کند؟
به شاهنامه آن طور که باید و شاید، توجه نمی‌شود
این مدرس دانشگاه در ادامه با گله از بی‌توجهی به شاهنامه به عنوان فاخرترین دفتر ادبیات فارسی ادامه داد: متاسفانه شاهنامه در طول سال‌های قبل در میان مردم ایران به فراموشی سپرده شده و کمتر ایرانی‌ای را می‌توان دید که حتی 10 بیت از این کتاب را ازبر باشد. این پژوهشگر تاکید کرد: متاسفانه در حال حاضر شاهد گسترش رویه‌ای در جهان هستیم که سعی دارد فرهنگ‌های اصیل و ریشه‌دار جهان را به سمت فراموشی بکشاند که متاسفانه ایران بزرگ‌ترین قربانی این رویه است. پدرام گفت: چرا کودکان و نوجوانان ایرانی نباید فردوسی و سایر شاعران بزرگ ایران را بشناسند؟ چرا از گرایش مردم به خواندن اشعار اصیل و پرمحتوا کاسته شده؟ چرا مسئولان نظام آموزشی آن طور که باید و شاید در زمینه گنجاندن اشعار قدما در کتاب‌های درسی ممارست نمی‌کنند؟ او در ادامه بیان کرد: همه اینها سوالاتی است که سال‌های سال بی‌جواب مانده و کسی به فکر پاسخ دادن به آنها نیست. این شاهنامه‌پژوه افزود: باید شرایطی ایجاد شود تا مردم به‌ویژه نسل‌های جدید با شاهنامه آشنا شوند و اشعارآن را مطالعه کنند. پدرام گفت: باید شرایطی ایجاد شود که نه تنها همه ایرانیان بلکه تمام دنیا به جایگاه واقعی فردوسی پی ببرند و اشعار شاهنامه را با خود زمزمه کنند. او در بخش نهایی صحبت‌های خود با اشاره به حرکت نمادین خود برای تغییر نام دو مارتن به «راه شاهنامه»، گفت: سال گذشته با هدف حمایت از شاهنامه به عنوان نماد فرهنگ و نفی دو مارتن به عنوان نماد کوچک کردن ایرانیان، مسیر ورزشگاه شریعتی کرج تا بنیاد نیشابود (44 کیلومتر) را دویدم. او دراین‌باره توضیح داد: «راه شاهنامه» در ابتدا فقط به شکل یک ایده در ذهن من شکل گرفت ولی با هم‌اندیشی استاد جنیدی عملی شد و به این ترتیب برای اولین‌بار در ایران و جهان به اجرا درآمد. او در پایان گفت: می‌توان شرایطی ایجاد کرد که نام دو ماراتن که نماد جنگ و برتری‌جویی است به «راه شاهنامه» که نماد فرهنگ و ورزش است، تبدیل شود.
منبع ایسنا