پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

یک کارشناس مسائل ژئوپولتیک گفت: اقدامات تروریستی اخیر داعش مانند سقوط هواپیمای روسیه و حوادث پاریس، تحولات داخلی سوریه را بسیار سریع و پیش‌بینی‌ناپذیر کرده‌اند.
دکتر مراد کاویانی در دومین نشست از سلسله نشست‌های «خاورمیانه و تشدید گسل‌های هویتی منطقه» با تمرکز بر مسائل سوریه که عصر یک‌شنبه(یکم آذر) از سوی معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی البرز در دانشگاه خوارزمی برگزار شد، خاطرنشان کرد: دو کشور سوریه و عراق در بسیاری از مسائل مشابه یکدیگر هستند؛ به همین دلیل منشأ بخش زیادی از مشکلات دو کشور یکسان است. این استاد دانشگاه گفت: کشور سوریه اگرچه دارای یکی از قدیمی‌ترین فرهنگ‌های جهان است و در ادبیات گذشته تحت عنوان شام از آن یاد می‌شود اما شکل‌گیری و پیدایش آن به شکل امروزی نه به اراده ملتی به نام ملت سوریه بلکه به منافع کشور فرانسه و به قرارداد سایکس-پیکو باز می‌گردد. وی ادامه داد: علت وجودی سوریه نیز مانند عراق به منافع استعمار باز می‌گردد؛ به همین دلیل بحث کلان هویت ملی در آن شکل نگرفته است و ما نه با ملت سوریه بلکه با اجتماعات مختلفی روبرو هستیم که در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با تاکید بر عدم تلاش نظام‌های سیاسی سوریه برای تعمیق هویت ملی در این کشور تصریح کرد: 90 درصد جمعیت این کشور را اهل سنت تشکیل می‌دهند که از این میزان، 75 درصد را اعراب و 25 درصد دیگر را کردها تشکیل می‌دهند. کاویانی افزود: 10 درصد باقی مانده جمعیت را مسیحیان و علویان تشکیل می‌دهند و اگرچه این نشانگر تنوع هویتی کمتر نسبت به عراق است اما همانند عراق فاقد یک هویت کلان ملی است. وی به بسامد خبری جهانی در خصوص سوریه اشاره کرد و گفت: در مدت اخیر اخبار سوریه با کلمه تروریسم پیوند زیادی خورده است و این تروریسم بر خلاف تروریسمی که در عراق جریان دارد، پس از حادثه سقوط هواپیمای مسافربری روسیه و حوادث پاریس، ماهیتی جهانی به خود گرفته است. کاویانی با تاکید بر وجود نظام تک‌حزبی در سوریه به ویژه از سال 1970 به بعد گفت: از آن سال و پس از روی کار آمدن حافظ اسد در این کشور، یگانه حزب فعال در صحنه تحولات سیاسی سوریه حزب بعث بوده و گروه فعال دیگری در این کشور ابراز وجود نکرده است. این استاد دانشگاه افزود: خاندان اسد به مذهبی تعلق دارد که اکثریت مذهبی سوریه را تشکیل نمی‌دهد؛ به همین دلیل شکاف هویتی در مقیاس کلان در سوریه از همین مساله آغاز می‌شود. وی خاطر نشان کرد: علاوه بر این، ناکارآمدی نظام سیاسی سوریه و عدم توانایی در جلب رضایت عمومی نیز بر این شکاف هویتی در طول سال‌های گذشته دامن زده است. کاویانی به برخورد حزب بعث با اعتراضات مردمی اشاره کرد و گفت: حزب بعث و ارتش سوریه برخوردی منطقی با این اعتراضات نداشت و اگرچه گفته می‌شود که ارتش به طور خودسرانه این اقدامات را انجام داد اما بشار اسد نیز واکنش مشخصی نسبت به این مساله نشان نداد. این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با تاکید بر اینکه سکوت سال‌های پیش سوریه از رضایت عمومی ریشه نمی‌گرفت، گفت: اما از زمانی که تحولات بهار عربی همچون دومینو از شمال آفریقا به سوریه سرایت کرد، اگرچه منجر به سقوط نظام سیاسی نشد اما سرپوش را از نارضایتی در سوریه برداشت. وی افزود: بشار اسد از لحاظ روحی فردی نیست که با مخالفان خود تعامل داشته باشد؛ به همین دلیل بخش‌هایی از جامعه سوریه را در مقابل خود قرار داد و سوریه ناآرام شد. کاویانی یادآور شد: از بهمن 89 که ناآرامی‌ها در سوریه آغاز شد تا کنون این کشور دچار هزینه‌های مالی و جانی زیادی شده است به طوری‌که آمار‌های موجود، تعداد کشته‌ها را چیزی بین 250 تا 310 هزار نفر برآورد می‌کند. این استاد دانشگاه افزود: تنها شهری که از آسیب‌های جدی تحولات سوریه تا حدی مصون مانده است شهر دمشق است اما به طور خوشبینانه یک سوم از ساختمان‌های این شهر نیز تخریب شده و بخش‌هایی از آن نیز در اشغال مخالفان اسد قرار دارد. کاویانی به گروه‌های معارض حاضر در صحنه تحولات سوریه اشاره کرد و گفت: گروه‌های زیادی در فضای درگیری‌های سوریه نقش‌آفرین هستند که البته به طور آشکار و مخفی در پیوند با مصالح و منافع قدرت‌های منطقه‌ای چون عربستان، ترکیه، اردن و اسرائیل قرار دارند.
وی ضمن تاکید بر اینکه همه قدرت‌های منطقه‌ای که با معارضان اسد در ارتباط هستند بر کناره‌گیری اسد از قدرت تاکید می‌کنند،گفت: از جمله مهم‌ترین گروه‌هایی که در سوریه علیه بشار اسد وارد درگیری نظامی شده‌اند ارتش آزاد، جبهه النصره، جبهه اسلامی و داعش هستند. کاویانی از داعش به عنوان یکی از مهم‌ترین گروه‌های حاضر در سوریه نام برد و گفت: زمانی که داعش از عراق به سمت سوریه آمد چند هدف عمده را دنبال می‌کرد که یکی از آنها قلمروگستری بود و بر همین مبنا توانست بسیاری از مناطق شرقی سوریه را اشغال کند و تا شمال این کشور پیش برود. وی ادامه داد: به نظر می‌رسد دولت اسد درگیری کمتری را با داعش داشته است؛ به همین دلیل، داعش در حال حاضر 50 درصد از خاک سوریه را در اشغال خود دارد که البته این سرزمین‌ها استراتژیک نیستند. این پژوهشگر آماری از آوارگان سوری برشمرد و گفت: کل جمعیت سوریه 23 میلیون نفر است که از این تعداد 9 میلیون و 500 هزار نفر آواره شده‌اند و به کشورهای ترکیه، عراق، اردن و لبنان مهاجرت کرده‌اند. وی در ادامه به ویژگی خاص تحولات سوریه اشاره کرد و گفت: تحولاتی مانند سقوط هواپیمای روسیه و حوادث پاریس، تحولات داخلی سوریه را بسیار سریع و پیش‌بینی‌ناپذیر کرده‌اند. کاویانی به نقش ایران در صحنه سیاسی سوریه اشاره کرد و افزود: ایران جزو معدود کشورهایی است که خواهان حفظ بشار اسد در قدرت است. وی با تاکید بر تمایلات دیگر کشورهای منطقه برای حذف اسد گفت: یکی از این کشورها ترکیه است که مساله کردهای سوریه بیش از هر چیزی برایش اهمیت دارد و خواهان عدم استقلال آنهاست. علاوه بر این، مساله پناهندگان نیز برای این کشور مطرح است؛ به همین دلیل احساس می‌کند که با تعیین تکلیف هر چه سریع‌تر اسد مساله پناهندگان نیز حل می‌شود. این استاد دانشگاه به نقش عربستان در تحولات سوریه اشاره کرد و گفت: عربستان سعی دارد جبهه النصره را به عنوان نیرویی که قابلیت جایگزینی اسد را دارد معرفی کند اما به دلیل مشهود بودن پیوند این گروه با القاعده این کار را مشکل کرده است. کاویانی افزود: اردن نیز یکی از کشورهای دخیل در تحولات سوریه است که در سال‌های اخیر به اتاق فکر مشترک عربستان و اسرائیل برای پایش تحولات سوریه تبدیل شده است. وی از سابقه همکاری ایران با خاندان اسد در زمان جنگ تحمیلی سخن به میان آورد و گفت: ایران به واسطه نگاه ایدئولوژیکی که به مساله اسرائیل دارد، به دلیل همسایگی سوریه با این کشور، وزن خاصی در محور مقاومت به سوریه داده است. کاویانی افزود: بنابراین هر حکومتی که پس از اسد در سوریه شکل بگیرد نخواهد توانست جایگزین خوبی برای ایران در محور مقاومت باشد؛ پس در شرایط فعلی بهترین گزینه برای ایران بشار اسد است. وی خاطرنشان کرد: اگر اسد از صحنه سوریه کنار برود بر محور مقاومت تأثیر زیادی خواهد گذاشت. این استاد دانشگاه افزود: در هر حال ایران باید استراتژی خود را بر مبنای عدم حضور اسد قرار دهد و علاوه بر آن با حمایت از نظام سیاسی مبتنی بر خواست ملت سوریه براساس انتخابات تناسبی به جای اکثریتی اقدام کند. وی به نگاه آمریکا به سوریه اشاره کرد و گفت: آمریکا جدیداً دیدگاه حذف اسد را کنار گذاشته است و در کوتاه‌مدت تلاش خواهد کرد که اسد حفظ شده تا پس از آن قدرت به معارضین منتقل شود. کاویانی گفت: هر گاه در فضای بین المللی صحبت از مذاکره برای حل مشکل سوریه می‌شود درگیری‌های نظامی میان معارضین برای کسب قلمرو بیشتر افزایش می‌یابد؛ زیرا معارضین می‌دانند که در اختیار داشتن قلمرو بیشتر می‌تواند به امتیازگیری بیشتر کمک کند. وی در پاسخ به سوالی مبنی بر علت پایداری ارتش اسد تصریح کرد: ستون فقرات ارتش سوریه را گروه‌های علوی وابسته به اسد تشکیل می‌دهند و بقای آنها نیز در گرو ماندگاری اسد است و تا زمانی که اسد مقاومت این گروه‌ها را داشته باشد در قدرت باقی خواهد بود. این استاد دانشگاه، در پایان، در توصیه به سیاست خارجی ایران گفت: با توجه به چشم‌انداز آینده سوریه و احتمال کنار رفتن بشار اسد، ایران باید به زمانِ پس از اسد نیز فکر کند و سعی نماید در این مدت با گروه‌های متعارض سوری رابطه بیشتری برقرار کند و همکاری با کشورهای مختلف دخیل در سوریه را به سمتی پیش ببرد که نقش گروه‌های متعادل‌ در سوریه را بپذیرند.